Але гэтаму не суджана збыцца. 26 лістапада 1896 года К. Ельскі памірае. Успаміны ж (дакладней, ix першая частка) убачылі свет толькі ў 1898 годзе. Называлася кніга, як i ўсе падобныя выданні тых часоў, вельмі пышна: «Папулярна-прыродаведчы аповед аб прабыванні ў Французскай Гвіяне i часткова ў Перу». Кніга была выпушчана ў Кракаве, горадзе, дзе нястомны падарожнік, даследчык, усё жыццё якога з'яўлялася прыкладам штодзённага служэння навуцы, пражыў апошнія свае гады.
Сабраны Ельскім матэрыял даў магчымасць іншым вучоным правесці вялікую працу па класіфікацыі i абагульненню. Удзячныя батанікі назвалі адзін з адкрытых ім відаў лаўра яго імем.
Калі знаёмішся з жыццём гэтага чалавека, шкадуеш толькі аб адным — што ўспаміны нашага земляка да гэтага часу не перакладзены з польскай мовы.
Замест заключэння
У гэтай кнізе ўсяго некалькі лёсаў. Перад вамі адкрылася ўсяго некалькі старонак нашага слаўнага мінулага. Магчыма, гэта першая кніга па гісторыі, якую, акрамя падручніка, давялося вам прачытаць. Тады я вельмі спадзяюся на тое, што вашы духоўныя патрэбы, падмацаваныя натуральнай чалавечай цікаўнасцю, падштурхнуць вас на далейшае чытанне, далейшае адкрыццё. Але, хутчэй за ўсё, мая кніга — гэта адна з многіх, прачытаных вамі пра мінулае нашай Радзімы. I яна проста дадала штосьці новае ў вялікую ўжо скарбонку ведаў.
У любым выпадку аўтар удзячны вам за давер, за тую шчырую размову, якую вялі вы з ім падчас чытання яго працы. I ён спадзяецца, што сярод яго чытачоў знойдуцца тыя, хто прадоўжыць пачатую ім i многімі іншымі беларускімі даследчыкамі работу па вяртанні нашай гістарычнай спадчыны. I дай Бог, каб у гэтай высакароднай справе хаця б у чымсьці была вам карысная гэтая кніга.
Літаратура для дадатковага чытання
Арлоў У.A. Таямніцы полацкай гісторыі. Мн., 1994.
Баравікова Р. Барбара Радзівіл // Баравікова Р. Люстэрка для самотнай: Вершы i драматычная паэма. Мн., 1992.
Грицкевич В.П. Путешествие наших земляков. Мн., 1968.
Дамейка Ігнат. Мае падарожжы. Мн., 2002. (Беларускі кнігазбор; Сер. II. Гісторыка-літаратурныя помнікі.)
Ермаловіч М. Старажытная Беларусь: Віленскі перыяд. Мн., 1994.
Ілюстраваная храналогія гісторыі Беларусі: Ад старажытнасці да пачатку XX ст. Мн., 1993.
Казлоў Л.P. З дазволу караля i вялікага князя. Мн., 1992.
Карамзин Н.М. Предания веков: Сказания, легенды, рассказы из «Истории государства Российского». М., 1988.
Караткевіч У. Зямля пад белымі крыламі. Мн., 1977; 1992.
Клаз И. Потомству в пример. Мн., 1978.
Ладинский Ант. Когда пал Херсонес. Анна Ярославна — королева Франции. Мн., 1987.
Лукашев М.Н. И были схватки боевые: Рассказы о неизвестных эпизодах из славного прошлого отечественной борьбы, бокса и кулачного боя. М., 1990.
Мальдзіс А.П. Падарожжа ў XIX стагоддзе. Мн., 1969.
Масленицына И., Богодзяж Н. Радзивиллы — несвижские короли. Мн., 1997.
Масленицына И. Кавалеры и дамы белорусского ренессанса. Мн., 2000.
Масленицына И. По рыцарским законам. Мн., 2001.
Масляніцына I., Багадзяж М. Слава i няслаўе. Мн., 1995.
Праз смугу стагоддзяў. Мн., 1993.
Радзівіл M.K. Пэрэгрынацыя, або Паломніцтва Ясна Асветленага Князя Ягамосці Мікалая Крыштафа Радзівіла ў Святую Зямлю // Кніга жыцій i хаджэнняў. Мн., 1994.
Рылеев К.Ф. Глинский // Рылеев К.Ф. Избранное. М., 1975.
Сагановіч Г. Айчыну сваю баронячы. Мн., 1992. Сагановіч Г. Невядомая вайна. 1654–1667. Мн., 1995. Сенкевич Г. Потоп: В 2 т. М„1987.
Скрынников Р.Г. Иван Грозный // Скрынников Р.Г. Далекий М., 1989.
Толстой Л.H. Война и мир (любое выданне).
Чаропка В. Імя ў летапісе. Мн., 1994.
Чаропка В. Храм без Бога. Мн., 1992.
Шишигина К.Я. Музы Несвижа. Мн., 1986.
Шышыгіна К. Чорная дама Нясвіжскага замка. Мн., 1992.