Участковы нікому не прызнаўся, што калі вярнуўся дахаты, то спярша перабіў кошык яек , а потым паадрываў з мундзіра ўсё гузікі – справабаў паўтарыць фокус з рублём, але ў яго нічога не атрымалася. Жонцы казаў:
– Асвою фокус, я увесь райаддзел тады на вушы пастаўлю! Паказчыкамі не вазьму, дык вазьму фокусамі. Чуеш, Анюта? Не хочаш слухаць. А дарэмна. Я вось што табе скажу: з гэтым новенькім настаўнікам я павінен пасябраваць, быць на кароткай назе. Што і будзе зроблена.
5
На другі дзень пра яйкі і металічны рубель гаманіў увесь Хутар. Паколькі вясковым цэнтрам вуснай інфармацыі была ўсё тая ж крама, дзе людзі не толькі атаварваліся, але і набіраліся патрэбнай ім інфармацыі, то там і адбыўся маленькі сход, на якім стаяла адно пытанне – дзе будзе жыць малады настаўнік? Дзед Цыганок быў найбольш катэгарычны:
–Вазьмі такога , то ён табе бяды наробіць.
–Як гэта?– не разумела Лізка.
– А вельмі проста. Коса глянеш на яго ці блін нясмачны падсунеш, то на слівах не слівы вырастуць, а якія-небудзь воўчыя ягады. Ці, калі ўжо на тое пайшло, куры пачнуць не яйкі несці, а якія-небудзь жалуды. Вось і грызі іх. Як дзік той. Не, мне хай прыплоцяць, а такога кватаранта нізашто не пушчу далей парога. А вы як хочаце!
Памаўчалі. Па праўдзе кажучы, недзе ж трэба жыць настаўніку. Адну ноч ён пераначаваў у Суклеты, але ж пастаянна там жыць не выпадае: жыць з дырэктарам, з начальнікам,-- даруйце!.. Гэта людзі разумелі. І перабіралі кандыдатуры, хто б мог прытуліць настаўніка. Чалавек, па ўсяму бачна, добры, талковы. Але ж – фокуснік. І трэба было яму паказваць-дэманстраваць свае глупствы. Ну, знайшоў бы вугал, тады ўжо і прызнаваўся, што рукі ў яго не такія, як у астатніх. Дык не ж – нецярпелася яму, блазнюк!
У самы разгар спрэчкі ў краму зазірнуў участковы.
– Пра што гамонім?– строга папытаў ён і пацікавіўся ў Лізкі, ці ёсць у яе вось такія гузікі – адзін паказаў ёй.
Крамніца адмоўна крутнула галавой, на што участковы заўважыў:
– Шкада. Завоз у вас, мушу заўважыць, нікудышны.
– Гэта ж міліцэйскія гузікі, навошта яны нам?– здзівілася Лізка.
А дзед Цыганок папытаў – ён заўсёды цікавіўся, калі што-небудзь не разумеў:
– А дзе ты, Ягоравіч, гузікі пагубляў? Ці не фокуснік паадшчыкваў?
І стары хехекнуў.
На што ўчастковы прытупнуў нагой:
– Цыц!
Калі ўчастковы знік, у краме зноў загаманілі пра фокусніка. Карцела ўсё ж паразважаць, хто яго узяў бы на кватэру, і па меркваннях усіх, такіх быццам і не знаходзілася. Сам сабе нашкодзіў калі ж чалавек.
Прыйшла Суклета, павіталася, а калі дзед Цыганок папытаў, што робяць дырэктар і новы настаўнік, то яна адказала:
– Шукаюць кватэру.
Дзед Цыганок пацікавіўся:
– А ты б сама, маладзіца, яго ўзяла?
– А ты?
– А што я?
– А што я?– і старая патупала з крамы.
– Вось і пагавары з ёй,– плюнуў услед дзед Цыганок.–Халера, а не баба! Сярод разумных людзей увесь век жыве, то ўжо з намі, простымі смертнымі, і размаўляць не жадае. А ну яе! Ці ў нас сваіх клопатаў мала? Нешта мы пра настаўніка думаем? У яго самога галава на плячах ёсць –і няроўня нашай. Не прападзе. Зваж, Лізка, халвы. Нешта мяне на халву пацягнула. Ды пайду дамоў. А то дзень брындаю, што той сабака бяздомны.
Неўзабаве ў краме засталася адна Лізка, і яна зноў круціла носам і шчокамі перад люстэркам. А раптам новы настаўнік зазірне ў краму? Усе толькі пра яго і гамоняць, а хоць бы глянуць на яго адным вокам. Што там за цаца такая? Тым больш, што высокі, прыгожы , кажуць. І плюс да ўсяго яшчэ і фокуснік. А ёй, Лізцы, даўно хацелася нейкіх фокусаў... Х-хі !..
6
Участковы Баравы прыходзіў у краму не за гузікамі. Гэтых гузікаў хапае і дома. Пасля ўчарашняга ў яго страшэнна, нават шалёна балела галава, а як палячыць яе – не ведаў. Заначка засталася ў райцэнтры, прасіць у жонкі дарэмна: на пахмелле кабета не ахвяруе ніколі, хоць на калені плясніся перад ёй. Ісці да Суклеты? Хоць і міліцыянер, а ўсё роўна няёмка: што падумаюць дырэктар і фокуснік? Не, не справа гэта. Заставаўся адзін варыянт – крама, вэксаль. Лізка выручыць. Прытупаў, а там, у краме, поўна народу, і як заўсёды гэты дзед Цыганок. Пры ім не папросіш – разнясе па ўсёй вёсцы. Ды і астатнія таксама адкусяць палец, толькі пакладзі ў рот. А калі зайшоў участковы ў краму, то, убачыўшы столькі людзей, разгубіўся і не знайшоў сказаць нічога іншага, як папытаць пра гузікі. Мог бы і пра яйкі.
Таму адразу ж з крамы ўчастковы выйшаў на працу. Канкрэтна. Ён дастаў з кішэні свісток з гарошынкай усярэдзіне, лёгенька падзьмуў у яго: парадак. Агледзеўся па баках. Як толькі ўбачыў на вуліцы хлапчука, зноў падзьмуў у свісток. Хлапчук спыніўся, паглядзеў на ўчастковага, а калі той памахаў яму, каб ішоў да яго, паслухаўся.
– Што? Г-гы...– глядзеў на ўчастковага бяззубым ротам хлапчук.
– Свіснуць хочаш?
– Калі дасце.
– На.
Хлапчук свіснуў так гучна і працягла, што ажно участковы заткнуў вушы: уго! І вярнуў свісток.
– А яшчэ хочаш?
– Можна.
– Дам свіснуць добра, калі і ты мне нешта зробіш карыснае...
– А што ?– зацікавіўся хлапчук.
– Пакаж, дзе бацька самагон хавае.
– А што будзе яму?
– Малы, малы, а хітры. Хвалю хітрых. Бацьку, пытаеш, што будзе? А нічога. Вып’ю шкляначку-другую, пагладжу твайго татку па галаве, а ты насвісчашся на ўвесь год наперад. Дамовіліся?
– Дайце падумаць.
– Думай.
– У пуні ў бочцы з зернем, а зверху сена.
– Больш канкрэтна.
– Перад сенам у куце... Куфайка зверху.
– Свішчы. Давай, давай яшчэ трохі. Малайчына. У цябе добра атрымліваецца. Падыходзь і заўтра – дам свісток. Ну, а цяпер вярні мне яго, бо ты дужа моцна дзьмеш... здаецца, што тая гарошына ў маёй галаве кідаецца з кута ў кут, як азвярэла ўсё роўна. Відаць, паснедаў добра.
Перш, чым браць накірунак да пуні з самагонам, участковы завітаў дадому, узяў у клеці спідометр з матацыкла, які ўжо колькі год вісеў на цвіку , працёр нейкай анучкай пыл і, схаваўшы яго пад мундзір, адправіўся «на баявое заданне». Гаспадар самагону, нехлямяжы насаты дзяцюк Мірон быў дома, нешта габляваў пад паветкай, а калі ўбачыў на падворку ўчастковага, крыху разгубіўся: не кожнага дня той прыходзіць да яго.
– Самагон ёсць? – папытаў, нават не павітаўшыся, участковы.
Мірон разгубіўся яшчэ больш, нават злёгку задрыжэлі губы, таму адказаў не адразу, а толькі перавёўшы дых і сабраўшыся з думкамі і сіламі:
– Адкуль, Ягоравіч?
– Хлусіш.
– Дык каб жа ў мяне быў той самагон, як ты кажаш, я б хіба быў такі пануры?
– Быццам і праўда. Але ты п’еш умела. Так што паказвай, паказвай, дзе ён схаваны, пракляты. Чуў, пачалася аперацяя «SОS»? Самагон аддай сам. Не, то кепска, іншы раз трэба газеты чытаць.
– Праскочыла міма...
– Але тут, у цябе, спадзяюся, міма я не праскочу. Ці не так? Ну дык дзе самагон?
– Шукай, Ягоравіч. Паказвай ордэр на вобыск, і – уперад. А я пагляджу, як знойдзеш. Ордэр ёсць?
– Я табе пакажу такі ордэр, што ты ... нічога бачыць не захочаш. Ордэр яму паказвай. Буду я за ім ездзіць у раён. Ты ведаеш, Мірон, колькі мне каштуе адна паездка туды? Не, то і ведаць не трэба.– Ён выцягнуў з-пад мундзіра спідометр, паклаў яго на далонь і, трымаючы фантастычнае прыстасаванне для палахлівых на далоні, асцярожна, нетаропка паруліў да хлеўчука. – Туды, туды паказвае... Адчыняй дзверы, Мірон.
– Адчынены.
– Гэта добра. Так, так... – пераступіўшы нізенькі парожак, участковы апынуўся ў хлеўчуку і адразу ж глянуў у кут перад сенам і ўбачыў куфайку...–Калі верыць майму прыбору, а гэта не абы-якая рэч, то самагон вось тут, пад куфайкай. Прыбор рэагуе толькі на самагон. Сам пакажаш ці мяне прымусіш калупацца ў бочцы з зернем, Мірон?
Мірон здаўся. Участковы яшчэ доўга сядзеў у яго за сталом, апахмяляўся, баіў байкі, а потым чамусьці дастаў з кішэні свісток і працягнуў яго гаспадару хаты: