– У мяне не схаваецеся!– пагразіў ім кулаком участковы. – Вось вярнуся са сватоў і адразу за вас прымуся. Такія фокусы ў мяне не праходзяць!
10
У Баравікі паехалі на легкавіку. Ягоравіч выкаціў з хлеўчука старэнькі «Масквіч», абмёў яго венікам, бо легкавік нагадваў чалавека, які доўга спаў у паточанай мышамі саломе.
– Загружайцеся,– загадаў Ягоравіч і першы сеў за руль.
Побач з ім па рэкамендацыі ўчастковага заняў месца сват, а на заднім сядзенні прымасціліся сам участковы і гарманіст Колька.
Паехалі. Было цёмна, на небе выпырхнулі зоркі, мігцелі- стракацелі, і хоць у легкавіку свяціла ўсяго адна фара, і тое бліжняя, даехалі без прыгод. Усе прыгоды пачаліся пазней. Вёска рана ідзе на спачын, і таму ніводнага акна не свяцілася, як гэта не дзіўна – павінны ж чакаць хоць у той хаце, дзе жыве нявеста. Ягоравіч зусім разгубіўся, цемра, якая абвалакла ўсё навакол, зусім збіла яго з панталыку.
– Не зразумеў,– сказаў Ягоравіч і спыніў легкавік. – А ў якой жа хаце, прабачце за не дужа сціплае пытанне, жыве мая абранніца, таксама ветурач Насця? Здаецца, другі дом ад крамы? Колька, загляні ў другу дом.
Колька паслухаўся. Але вярнуўся з нічым.
– Спяць і не адчыняюць,– паведаміў ён.
Участковы параіў шукаць сваю нявесту самому Ягоравічу і папракнуў таго, што так позна прыехалі.
– Такія спрвы трэба рабіць удзень, пры святле,– параіў ён.– А то можа ўсё сарвацца, што было б непажадана.
– Калі ж удзень спраў набралася – не адарвацца.
– Важнейшай справы, чым сватацца, няма. Запомні, Ягоравіч.
Ягоравіч падзякаваў участковага за карысныя парады і нырнуў у цемру. Як гэта не адчыняюць? Хто каму? І па якім праве? Другі дом ад крамы... Так, вось ён. Сабакі ў цёткі Аксінні, у якой кватаруе Насця, няма. Можна ісці смела. Рашуча. Ягоравіч мінуў двор, сенцы і апынуўся ў хаце. Кволым голасам папытаў:
– Ёсць хто жывы?
Як не чуюць. Але ж каб нікога не было, то вісеў бы на дзвярах замок. Зашчапкі таксама на дзвярах няма. Тут нешта не так. Ягоравіч зрабіў яшчэ колькі крокаў наперад, заадно прыкідваючы, дзе тут які выключальнік, і грымнуўся некуды ў невядомасць... Колькі ляцеў, не помніць, але ён нават не паспеў спалохацца. Хоць – не, спалоўася, відаць, бо гучна падаў голас, і з сенцаў крычма выпырхнула бабулька, кінулася на вуліцу.
– Ратуйце! Злодзеі! Рабуюць! – узняла яна лямант, і участковы першы выбраўся з легкавіка.
Баравы загадаў старой, якая пранеслася міма яго:
– Стаяць! Я участковы! Стаяць!
Ён здагадаўся, што лавіць тут нікога не трэба, таму быў смелы і рашучы.
– Вядзі да сябе!– загадаў старой участковы і запрасіў усіх, хто быў у «Масквічы».– Панятыя, за мной!
Шэпелеў і Колька, несучы з сабой гармонік, патупалі за перапалоханай да смерці бабуляй і як ніколі смелым участковым.
– Хто ацэніць нашу працу?– скардзіўся участковы, не прамінуў, як заўсёды, пахваліць сябе.– Такіх не знойдзецца. А як у пекла якое – то давай, участковы, лезь, ты ж міліцыянер. Вось і цяпер... Хто скажа, якая зброя ў бандыта? Пісталет, кулямёт? Шандарахне – і ўсё, рабі дамавіну. А слязу пусціць толькі жонка, і тое наўрад. Ну, дадуць медаль. Пасмяротна. А мне якая карысць? Я, дарэчы, яе апусціць у шклянку з гарэлкай не змагу – так і не абмыю. Запальвай, цётка, святло!
– Ага! – старая ледзьве намацала ў цемры выключальнік, і калі запалілася лямпачка, з ямы, што была пад падлогай, выкарабкаўся Ягоравіч, мурзаты, страшны...
– Вось ён!– торкнула пальцам на ветурача старая. – Трымайце! Лавіце! Гэта ж я па патрэбе за вугал пакуль схадзіла, ён і залез, гад. Арыштоўвайце, таварыш участковы! Бярыце яго!
Аднак участковы, Шэпелеў і Колька так гучна пачалі смяяцца, што старая нічога не магла зразумець, толькі лыпала вачыма. Потым усё ж здагадалася, што ў яму трапіў ветурач з Хутара, раней, калі не было ў Баравіках Насці, то колькі разоў звярталася і старая да Ягоравіча. Таму яна таксама смяялася бяззубым ротам разам з усімі, падала шчотку, каб той зноў падфранціўся – выпацкаўся, бы дзіця. Старая якраз сабралася падрыхтаваць яму, пара было капаць бульбу, і Ягоравіч плюхнуўся ў рэшткі чарназёму, што быў занесены мінулай восенню туды з клубнямі...
Нявеста і сапраўды жыла ў другой хаце ад крамы, але ж Ягоравіч патрапіў у першую. І як ён так апраставалосіўся? Быццам і лічыць да трох умее, а такі канфуз атрымаўся. Папрасіўшы ў старой прабачэння, сваты падаліся па неабходным адрасе. Толькі ж чаму і там няма святла? Ці спаць палеглі? Ці яшчэ што? Павінна ж чакаць Насця! Павінна ж, калі ўсё сур’ёзна!
А Насця і чакала. Яна сядзела на лаўцы перад хатай з сяброўкамі, якімі паспела абзавесціся, і ўсё бачыла. Гарэла і лямпачка ў першым пакоі, толькі акно было завешана шчыльнай фіранкай, і таму яно не сачылася на падворак.
– Прымайце сватоў! – падаў голас участковы і пасвяціў ліхтарыкам, шукаючы ў змроку нявесту.– Каторая наша будзе? О, ды тут усе прыгожыя, хоць другі раз жаніся! Дык што, запрашаеце ў хату?
– Заходзьце, калі ласка!– распарадзілася Насця, і ўсе зашоргалі ў хату, дзе нічога не напамінала, што тут рыхтаваліся сустракаць гасцей. Аднак неўзабаве за сталом не хапала месцаў – прыйшлі суседзі, нават вясковы святар Еўдакім.
І ўсё было хораша, усё было па-людску. Настаўнік не паказваў фокусы, а хваліў Ягоравіча, якога ўсяго два разы бачыў і пра якога ведаў, што ён заўсёды носіць з сабай скальпель і абяцае, калі вып’е, кастрыраваць усіх хутаранскіх сабак і чамусьці пеўняў, хоць і не ўяляе, што маглі зрабіць кепскае яму вясковыя гарлапаны. Ну, хай бы сабака—дык той можа шкуматнуць за калашыну... Нявеста дала згоду ўпрыгожыць халасцяцкае жыццё Ягоравіча, і хоць розніца ў гадаў паміж імі была значная, на гэта ніхто не звяртаў увагі – артысты ды вучоныя розныя і не такую розніцу маюць, а жывуць жа неяк, а мы што –горшыя? А з каманды падтрымкі нявесты хвалілі Насцю. Так, участковы, фокуснік і ўсе астатнія даведаліся, што яна не толькі ўмее палоць градкі, але сама доіць карову, варыць-парыць і нават не курыць і не п’е. Канешне, што зусім не ўжывае алкаголь, не дужа добра: а з кім жа яму цяпер, Ягоравічу, чарку браць? З участковым хіба? Але ж трэба тупаць да яго, а добра было б, каб напарнік жыў побач з табой, сядзеў насупраць за адным сталом.
Шэпелева больш здзівіла у гэтай хаце, што напаўняюць чарку і святару. Усе падымаюць чарку, і святар Еўдакім таксама. Усе выпіваюць, і ён.
– Свой мужык,– шапнуў настаўніку ўчастковы.
– Я ўжо бачу...
Выпілі. А чым закусвае яго светласць? Святар жа пазначыў некалькі разоў фігуркай з трох пальцаў парсючка, прашаптаў:
-–Пераводжу парася ў карася...
І падчапіў відэльцам кавалак смажаніны.
Ягоравіч паабяцаў забраць Насцю да сябе ў самы кароткі тэрмін, а працаваць, сказаў, будзе яна ў Баравіках. Нічога, паездзіць. Ці на ровары, ці вось, калі захоча, хай атрымлівае дакументы і бярэ «Масквіч». А што з адной фарай, і то бліжняй, то яшчэ лепш – будзе засветла спяшацца дадому. А ён, Ягоравіч, не стоміцца чакаць яе. Нават калі і спозніцца. Бо любіць. Ці кахае. Розніцы вялікай не бачыць.
– Я б забраў Насцю ў Хутар, але суседзяў крыўдзіць не буду,– важна і горда апавясціў Ягоравіч. – Няхай адзін ветурач будзе вам. Я так рашыў. Ну, а цяпер мой сват Іван Валянцінавіч пакажа вам фокусы. На развітанне.
Пачуўшы пра фокусы, настаўнік ікнуў:
– Мне пачулася?
Участковы сказаў, што ён і сам бы з задавальннем паглядзеў фокусы і на ўсякі выпадак прабег пальцамі па гузіках, а потым падаў настаўніку яйка, якое ўзяў на талерцы:
– Калі ласка, Валянцінавіч! Зрабі два ці тры...
Аднак настаўнік нагадаў, што ўжо позна, а ў яго заўтра першы ўрок. Пара было вяртацца. Толькі гэта не ўсе разумелі. І настаўнік паказаў ўсё ж фокус –пайшоў спаць, пакінуўшы ўсіх за сталом. Участковы кіраваў застоллем, і, змораны за дзень, Шэпелеў чуў, што участковы сёння раніцай раскрыў у Хутары вельмі сур’ёзнае злачынства, за што яму, перакананы, дадуць сама мала медаль... А потым рыпаў гармонік, чулася тупацце ног, і складвалася ўражанне, што нехта варушыцца пад канапай, на якой разлёгся Шэпелеў.