СЛАЙ
Само сабой. (Да Лорда.)
А як яе імя?
ЛОРД
Мадам.
СЛАЙ
Мадам Эліс ці Джэн-мадам?
ЛОРД
Мадам — і ўсё: так і прынята ў лордаў.
СЛАЙ
Мадам супруга, кажуць,— я праспаў
Пятнаццаць год, як вечнасць, без прачынку.
ПАЖ
Так. Мне здалося нават — трыццаць год
Прайшло, як я пакінула ваш ложак.
СЛАЙ
Само сабой.— Гэй, слугі,— выйсці вон! —
Мадам, вы распранайцеся — і ў ложак.
ПАЖ
О, тройчы далікатны лорд,— не час.
Стрымайцеся хоць ноч ці дзве, не болей,
Альбо хоць да змяркання. Лекар ваш
Мне раіць — дзеля вашага ж здароўя —
Сказаць вам гэта і прасіць стрымацца.
СЛАЙ
Закавыка, высмаліў бы пярун адно месца таму лекару. Гэтулькі чакаць! Чорту хочацца, а ведзьма колецца. Не вялікая ахвота зноў кануць у сон, як медны таз у проламку. I да чаго ж трапна прыдумана: на хаценне ёсць цярпенне. Бурлі кроў, ажывай цела, а пара не прыспела. У доме не спяць — прыйдзецца чакаць.
Уваходзіць СЛУГА.
СЛУГА
Акцёры вашай міласці, прачуўшы,
Што вы здаровы, хочуць вашу міласць
Камедыяй пацешыць. Медыцына
Вітае іх пачын. Сон летаргічны
I забыццё, якімі вы хварэлі,
Вам загусцілі кроў атрутай суму,
А сум — дарожка ў буралом вар’яцтва.
Пацешную камедыю даўно
Ўсе лічаць за найлепшае віно.
Яна, мілорд,— і мудрасць, і пацеха,
I невычэрпная крыніца смеху.
Смех-доктар лечыць сум і белакроўе,
Бо сам здаровы смех — залог здароўя.
СЛАЙ
Я не супраць. Пацеха дык пацеха. Толькі што яны там пакажуць: каляднага «казла» ці блазенскія выбрыкі?
ПАЖ
Мілорд, пакажуць неблагія рэчы.
СЛАЙ
Якія рэчы — бытавога ўжытку?
ПАЖ
О, не. Цікавы жарт.
СЛАЙ
Ага, цікава.
Паглядзім.— Ну, дык што ж, мая мадам,
Сядайце побач. Так, бліжэй. Паселі. —
Ану, музыкі — пачынай вяселле!
Садзяцца.
Музыка
Канец Пралога.
АКТ I
СЦЭНА I
Падуя. Гарадская плошча.
Уваходзяць ЛЮЧЭНЦ'Ё і ТРАНЬЁ.
ЛЮЧЭНЦ’Ё
Дык вось, друг Траньё, даўні свой намер
Пабачыць Падую, навук рассаднік,
Я здзейсніў. Мы ў цудоўнейшым кутку
Квітнеючай Ламбардыі, у садзе
Італіі вялікай. Воляй бацькі
Я тут заручаны і абвянчаны
З тваім сяброўствам, дружа мой адданы.
Ён так жадаў, і я магу сказаць,
Што мы з табой падружым дружбай братняй
I з боскай воляй станем вывучаць
Азы навук — дакладных і абстрактных.
Я родам з Пізы; там жа нарадзіўся
I бацька мой таксама. Гэты горад
Славуты легіёнам знатных сем’яў.
Купецкі род багатых Бенцівольё
I ёсць мой род па бацькавым калене;
Мой старына, Вінчэц’ё Бенцівольё,
Вядзе заморскі гандаль з цэлым светам,
Адзіны сын бацькоў, я рос на волі
Ў Фларэнцыі, калысцы ўсіх паэтаў,
I я павінен бацькаву казну
Ўвянчаць сваім стараннем дабрачынным.
Пагэтаму, слуга мой, я й пачну
З раздзелаў філасофіі, што чынна
Трактуюць нам аб дасягненні шчасця
Добрасумленнем, а не тым, каб красці.
Ну, што ты скажаш: Пізу, свой кумір,
Змяняць на Падую? Не даў я маху,
Як той, што стрымгалоў ляціць у вір
З адзінай мэтай — задаволіць смагу?
ТРАНЬЁ
Мі pardonato[1], сябра гаспадар,
Хоць я ва ўсім і ўсякім з вамі згодзен
I рад, што вы, зірнуўшы лёсу ў твар,
Рашылі лёс паспрабаваць на мёдзе
Салодкай філасофіі, я рады
Вам караценька даць свае парады.
Добрасумленнасць — гэта вельмі слушна
Для стоікаў ды ідалаў бяздушных;
Прад Арыстоцелем б’ючы паклоны,
Авідзію не варта слаць праклёны[2];
Частуйце логікай сваіх знаёмых,
Рыторыку ўжывайце на прыёмах;
Паэзія і музыка — занятак
Для незамужніх і для нежанатых,
А матэматыка, як сыр гаркавы,—
Патрэбная прыправа к важным справам.
Што не да густу, тое бескарысна,—
Вось і парады ўсе мае, прыблізна.