Відаць жа, з гэтае самае прычыны цябе не цікавіць і славутая праблема «берлінскай сцяны», якую летуценнікі ад заходняй палітыкі хочуць засыпаць зямлёй і засеяць кветкамі.
Ты хаваешся ад газетных і негазетных чутак, хоць ад іх схавацца цяжка, бо яны — скрозь і вітрынна паўстаюць перад табой, бліскаюць зваблівымі агнямі — у Заходнім Берліне на кожнага чалавека ёсць пакой... узровень нараджальнасці вышэйшы за ўзровень смертнасці... каля рэйхстага захоўваецца будынак былога латвійскага пасольства... Заходні Берлін — другі пасля Стамбула горад свету па колькасці турак... занядбаныя памяшканні туркі ператвараюць у мячэці... евангелічная царква выступае за рэлігійную талерантнасць і не імкнецца ператварыць му-сульман у хрысціян...
Ты прадзіраешся праз голую турыстычную інфармацыю, як праз дзікі гушчар малінніку — і соладка, а не цікава. Ты не хочаш слухаць, хочаш проста глядзець...
«Берлін надаўся мне горадам падлеткаў, якім кагадзе падаравалі цесакі і каскі, кавенькі і люлькі, сапраўдныя ровары і, як на дарослых людзей, сурдуты. Я заспеў іх на першым выхадзе, яны яшчэ не прызвычаіліся да перамен, і кожны ганарыўся тым, што яму ўчора выпала займець»,— гэтыя словы на дванаццатым годзе нашага стагоддзя вышэптваў малады Пастарнак.
То было дзяцінства стагоддзя, а цяпер тая самая лічба 12 фатальнаю зоркай узышла над яго старой галавой. Праз дванаццаць год. само сябе паклаўшы ў труну архіўнай памяці, стагоддзе памрэ...
У Заходнім Берліне (ва Усходнім таксама) ты не ўбачыў падлеткаў з каскамі на галаве, з кавенькамі і люлькамі ў руках, апранутых у вялізныя, не па росце колішнія сурдуты.
Юны філосаф Пастарнак глядзеў на горад узнёсла — з вышыні «птушынага палёту». Праз метафарычнае мроіва і сталыя людзі маглі яму здацца падлеткамі. З вышыні ўсё здаецца цацачным, нават цесакі і каскі выглядаюць бяскрыўдна, хіба што знарокава тэатральна...
На вышараваных да апошняга каменьчыка вуліцах Заходняга Берліна, якія раніцай пакрытыя шчыльнаю зялёнаю сеткай халадку, а ўвечары падобныя да здымачных пляцовак — табе сустракаліся дзеці, падлеткі, юнакі з тварамі здаровых прагматыкаў і рамантыкаў (ці не класічна тыповы варыянт знешняга выгляду немцаў?). Іх абмінуў гамлетызм нашага часу з яго спадчыннымі рысамі — смеласцю думкі і няздатнасцю да дзеяння. I ніякай тэатральнай хваравітасці не было ў іхніх паставах, і ніхто з гэтай моладзі не «ганарыўся» — не зневажаў сваёй галавы нават бутафорскай каскай. На спадзе стагоддзя ім усё-ткі ўнушылі, што адзін радок Гётэ даражэй за перамогі ўсіх армій свету. I сярод настаўнікаў, што прывялі моладзь да гэтай дзіцячай ісціны, быў і доктар Хамерштайн, былы дырэктар евангелічнай акадэміі...
Пра ісціну ты сказаў — дзіцячая. З табой згадзілася цагляна-гатычнае нямецкае неба. I нават двайнік, твой упарты апанент, згадзіўся таксама — сапраўды, усё мудрае і ёсць дзіцячае.
Ты зрабіў круг.
З музейнай Лансштрасэ выйшаў на Фабекштрасэ, далей на чыгуначную (у даліне гулі электрычкі) Брумерштрасэ, а пасля павярнуў на прыцемненую баскетамі Ялцінштрасэ і, пакінуўшы злева рэстаран «Задыяк», вярнуўся да музея. Цябе ўжо чакаў, непакоіўся доктар Хамерштайн...
Ці трэба казаць, што ты адпачыў — улагодзіў самога сябе? Ці трэба тлумачыць, як па-святочнаму можа радаваць на чужыне самота, калі раптам, дзякуючы ёй, чужое пачынае рабіцца зразумелым.
Не, не трэба.
Трэба толькі паспець завязаць на памяць вузельчык на трывалай пітцы сваёй узнёслае самоты.
1989
* * *
* * *