Выбрать главу
Літва-ліцьвіны - заходнепрыбалтыцкія славяне

Што ж да гэтак званага «прыходу беларусаў з Захаду», дык пра гэта ў нейкай ступені гаворыцца ў «Повести временных лет» - хоць бы ў апавяданьні пра радзімічаў. Той жа В.В.Сядоў таксама даволі пэўна давёў, што й крывічы прыйшлі з захаду, г.зн. раней уваходзілі ў заходнюю групу славянства[14]. А крывічы, як ведама, былі асноўным кампанэнтам сучаснага беларускага народу. Вынікае, што і ў гэтым выпадку няма падставаў абвінавачваць у чымсьці «беларускіх нацыяналістаў».

Даволі заблытаная гісторыя старажытных ліцьвіноў-літвы. Ведамыя з даўных часоў славянскія асаблівасьці іхнай мовы й культуры змушаюць некаторых беларускіх навукоўцаў зьвярнуцца да заходніх прыбалтыцкіх славянаў, што калісьці выступалі пад назовам люцічы-велеты-вільцы. Гэта тым больш, што шмат раней Пталамей зьмяшчаў іх дзесьці на ўсход ад Віслы, а ў гістарычных крыніцах часоў Міндоўга й Гедзіміна летапісная «Літва» называліся часамі лютвой і ліцьвінамі, г.зн. гэтым сваім назовам збліжаліся з тымі ж люцічамі-вільцамі - лютымі ваўкамі. Як ведама, і тапаніміка Заходняй Беларусі, асабліва Віленшчыны, багатая на найменьні, зьвязаныя з гэтым лютым зьверам вілкам-ваўком (Ваўкавыск, Вількамір, Ваўкавышкі, Валкінікі, Вільканцы, Ваўкалаты, Вількішкі й іншыя), што таксама трэба браць пад увагу. Вось тут і ўзьнікае пытаньне, ці не было нейкай лучнасьці між заходняпрыбалтыцкімі люцічамі-велетамі-вільцамі ды ўсходнімі літвой-лютвой-ліцьвінамі. Першыя маглі пасунуцца на ўсход у выніку франка-саксонскіх войнаў ці пазьнейшага нямецкага наступу супраць прыбалтыцкіх славянаў.

Гэтае дапушчэньне быццам пацьвярджаецца сагай Тыдрэка Бэрнскага, у аснове якой ляжыць саксонская легенда з ІХ-Х стагодзьдзяў. Паводле гэтае сагі, аналёгію чаго можна адшукаць у апавяданьнях пра Рагвалода, князь люцічаў-вільцаў Вількін зьдзейсьніў паход на ўсход, захапіў Полацак і Смаленск, а затым і «сталіцу рускага князя» - Ноўгарад. Пасьля ягонае сьмерці, аднак, верх узяў «рускі князь» (Гэртніт з сынамі Азантрыксам, Вальдэмарам і Ільлёй), падпарадкаваўшы нават «зямлю вільцінаў»[15].

Як ведама, старажытныя ліцьвіны сваё паходжаньне выводзілі ад рымлянаў - сучасьнікаў Юлія Цэзара і Пампэя (у іншых варыянтах - сучасьнікаў Нэрона). Падобная легенда бытавала й у люцічаў-вільцаў, згодна зь якой галоўны іхны горад, калісьці слаўны Волін, таксама быў заснаваны Юліем Цэзарам[16].

Праўдападобна, прафэсар Абэцэдарскі за гэтыя нясьмелыя спробы «беларускіх нацыяналістаў» спалучыць люцічаў-велетаў-вільцаў зь літвой-лютвой-ліцьвінамі інкрымінуе ім згаданую вышэй «ересь». Аднак жа, як і кожная праўда, праўда гістарычная нараджаецца ў пошуках і дыскусіях, і гэтыя пошукі й дыскусіі ня могуць быць загадзя ахарактарызаваныя як нейкая «буржуазна-нацыяналістычная назойлівасць». Як ведама, калісьці было спыненае вывучэньне дзейнасьці Ф.Скарыны й К.Каліноўскага й спыненае толькі з тае прычыны, што іхную дзейнасьць нехта назваў «папоўшчынай» і «мяшчанствам». У сувязі з гэтым тут згадаем і пра наступнае.

Ведамы савецкі гісторык Б.А.Рыбакоў, прыкладам, займаецца ўсемагчымымі экспэрымэнтамі ў пошуках гэтак званага славянскага народу ці племя «Русь-Рось». Існасьць ягоных пошукаў і экспэрымэнтаў у тым, што гэты народ ён выводзіць ад містычных росаў Псэўда-Захарыя і «росаманаў» Ёрдана, шукае сьледу гэтага народу ў тапанімічных назовах «Рось» ды катэгарычна цьвердзіць, што «народ Русь» і ягоная «Руская дзяржава» йснавалі ў Сярэднім Прыдняпроўі ўжо ў VІ стагодзьдзі ды нават і раней. Гэтыя экспэрымэнты Рыбакова знаходзяць доступ нават у шматтамовыя акадэмічныя выданьні[17], а сам ён славіцца ў савецкай гістарыяграфіі як «выдающийся историк-патриот».

Іншы савецкі гісторык, кандыдат гістарычных навукаў А.Г.Кузьмін, у гэтым дачыненьні выходзіць з супрацьлеглага боку. Народ Русь ён шукае сярод заходняпрыбалтыцкіх славянаў і адсюль перасяляе яго ў Ноўгарад, а затым і ў Кіеў[18]. Наадварот, ведамы гісторык і архэоляг П.Н.Трацьцякоў, які доўгі час трымаўся канцэпцыі Рыбакова, у апошняй з сваіх працаў прыйшоў да наступнае высновы:

«Общий итог наших попыток ответить на вопрос, кем были древние русы, давшие свое имя древнейшему государственному образованию днепровских славян, является далеко не утешительным. Группа археологических памятников, быть может, принадлежавшая этому «племени», как видим, пока что не поддается сколько-нибудь удовлетворительной этнической расшифровке»[19].

Тут і ўзьнікае пытаньне: чаму ў гэтым разе за нясьмелыя спробы спалучыць старажытных літву-лютву-ліцьвіноў з заходняпрыбалтыцкімі люцічамі-велетамі-вільцамі беларускія навукоўцы абавязкова надзяляюцца мянушкай «буржуазных нацыяналістаў» ці нават «паслугачоў» таго ці іншага ідала?! Як бачна, у разуменьні Абэцэдарскага тут павінны дзеіць старарымлянскі прынцып: Quod licet Jovi, non licet bovi!