Дарэчы, не магло быць «освобождением» і выяўленьнем гэтак званага «прамаскоўскага патрыятызму» ў асяродзьдзі беларускага народу тое руйнаваньне гарадоў і «поклонение под мечь», чым праславілася вайна 1654-1667 гадоў. Прыкладам, калі Віцебск нарэшце быў вызвалены, дык ён дастаўся войску Рэчы Паслалітай зусім зруйнаваны й бадай пусты, і дастаўся ён гэткі ня ў выніку крывавае бітвы пры ягоным вызваленьні, але з прычыны таго агульнага «маскоўскага пагрому», што адбыўся ў гады ягонае акупацыі[126].
У зборніку дакумэнтаў «Русско-белорусские связи» сам Абэцэдарскі зьмясьціў шмат актаў 1654-1667 гадоў. Усе яны маскоўскага паходжаньня. Аднак Абэцэдарскі так і не дагледзеў, што ў актах гэных усе беларусы, якія трапілі ў Маскоўшчыну дабраахвотна й недабраахвотна, называліся проста чужынцамі, як, прыкладам, у выпадку палякоў, немцаў і да т.п. Як жа гэтых «чужынцаў» можна зьвязаць з гэтак званым «рускім патрыятызмам» жыхарства Вялікага Княства таго часу, з «вызваленьнем кроўных братоў» і зь іншай фантазіяй самога Абэцэдарскага?
У гэтым зборніку, між іншымі цікавымі дакумэнтамі, Абэцэдарскі чамусьці зьмясьціў адзін-адзінюсенькі акт, які асьвятляе праблему, як маскоўскія акупанты забясьпечваліся ў Княстве таннай нявольніцкай сілай. Акт гэты носіць назоў: «Выпись из полонянишних книг Холопьего приказа о белорусах, оставшихся жить у Б.И.Троекурова»[127]. Акт датаваны 12 сакавіком 1658 г., г.зн. часам, калі Маскоўшчына была яшчэ ўпэўненая ў замацаваньні за сабой Вялікага Княства Літоўскага. Згаданы ў ім князь Барыс Траекураў быў адным з тысячаў тых маскоўскіх вяльможаў, якім дазвалялася рабіць у нашай краіне тое, што ім жадалася. У акце паведамляецца пра вываз Траекуравам 30 асобаў, пераважна ад 13 да 20 гадоў. Гэта былі людзі, «полоненые людьми окольничего князя Бориса Ивановича Троекурова». Яны паходзілі з усіх куткоў Беларусі ды былі пераважна дзецьмі вольных гараджанаў. У акце сьцьвярджаецца, што паводле апытаньня ўсе яны адмовіліся вярнуцца дадому і «аднадумна» выказалі жаданьне застацца «холопами» князя Траекурава. Зразумела, у тым часе не было розных камісіяў Арганізацыі Задзіночаных Нацыяў, якія маглі б праверыць гэтае іхнае «жаданьне», а таму найбольш праўдападобна, што дадзенае «жаданьне» было воляй «Холопьего приказа» й самога князя Траекурава. Бо цяжка дапусьціць, каб калісьці вольныя гараджане дабраахвотна маглі згадзіцца накінуць на сябе путы «халопства». Дарэчы, у часе незакончанае вайны не магло, здаецца, быць і гаворкі пра якую-колечы рэпатрыяцыю.
Як вынікае, гэты дый іншыя падобныя прыклады Абэцэдарскі абагульняе ў цэлую канцэпцыю пра тое, што жыхарства Вялікага Княства Літоўскага, тым ці іншым шляхам трапіўшы ў Маскоўшчыну, з гэтак званых «патрыятычных пачуцьцяў» катэгарычна адмаўлялася вярнуцца назад і згаджалася там застацца «холопами», чым зноў злучыць сваю долю зь «бяспраўным» станам на сваёй радзіме.
Князь Траекураў, зразумела, ня быў адзіным, хто вывозіў з Княства «полоненых». Колькасьць гэтых трэба памножыць яшчэ на тысячы падобных Траекуравых. Калі ж вайна 1654-1667 гадоў пачала хіліцца на карысьць Рэчы Паспалітай, і Маскоўшчына змушаная была адступаць, узмацніўся і вываз беларускага жыхарства ў Маскоўшчыну. Як будзе відаць далей, карыстаючы з абставінаў вайны, сялянства Маскоўшчыны масава ўцякала тым часам на прасторы Сібіры й на поўдзень да данскога казацтва, і маскоўскае дваранства разам з манастырамі імкнулася папоўніць гэтыя страты за кошт вывазу ў Маскоўшчыну беларускага сялянства. Зразумела, нейкая частка беларускага жыхарства дабраахвотна эмігравала ў Маскоўшчыну. Да ліку гэтых дабраахвотнікаў маглі належаць і сяляне, што прынаджваліся надаваньнем розных палёгкаў, а таксама майстры розных галінаў, якія часамі вербаваліся ў Вялікім Княстве. Не забывайма, што тады ў краіне панавалі разруха, галадоўля й эпідэміі, якія змушалі жыхарства шукаць паратунку ў суседніх краёх.