– Ці не загадаў бы ты сваёй галечы спыніць вэрхал? – прабурчэў адзін зь іх. – Ці ты хочаш паклікаць Шэлаб?
– Ды ну, Шаграце? Твае гамоняць яшчэ болей за маіх! – адказаў другі. – Няхай хлопцы забаўляюцца! Пакуль, мяркую, з Шэлаб клопату ня будзе. На цьвічок напаролася, а мы плакаць з таго ня станем. Ці ты ня бачыў брудоты на ўсім шляху да яе клятага логава? Каб магла, яна ўжо сто разоў выскачыла б. Не, няхай хлопцы паржуць. Дый нам нарэшце пашанцавала: прыхапілі ласуначак, які чакаюць у Лугбургу.
– У Лугбургу чакаюць, га? Што ж гэта такое? Гэны віж – нешта ў ім эльфава, толькі малы ён нейкі. Якая ў ім небясьпека?
– Ня вызнаеш, пакуль не зірнеш уважліва.
– Ага! Дык яны не распавялі, чаго чакаць? Ня кажуць нам усяго, што ведаюць, так? Не, і паловы ня скажуць! Але ж і яны памыляюцца, нават самыя галоўныя.
– Ш-ш, Гарбаг! – Шаграт прыцішыў голас, так што нават дзівосна абвостраным слыхам Сэм ледзь расчуў, што гаворыцца. – Мажліва, але ж вочы й вушы ў іх паўсюль. Сярод маіх хлопцаў дакладна ёсьць. Але ж аніякага сумневу – у іх турботы, і немалыя. I ў назгулаў, з тваіх жа словаў, і ў Лугбургу таксама. Нешта амаль сарвалася.
– Амаль, кажаш! – фыркнуў Гарбаг.
– Амаль, – хмыкнуў Шаграт. – Аднак пачакай крыху. Пазьней пагаворым пра тое. Там наперадзе будзе месца, дзе можна прытрымацца, пакуль хлопцы бягуць наперад.
Неўзабаве Сэм заўважыў, што паходні зьніклі. Нешта зарыпела, тады, як толькі Сэм паскорыў крок, грукнула. Хутчэй за ўсё, оркі збочылі ў той самы праход, які Сэм з Фрода знайшлі зачыненым. Ён і быў зачынены.
Падавалася, сярод праходу ляжыць вялізны валун, але оркі неяк прабраліся за яго, бо Сэм чуў галасы з абодвух бакоў. Оркі ўсё беглі, глыбей і глыбей пад гару, сьпяшаючыся да сваёй вежы. Сэм адчаяўся. Цела ягонага гаспадара зносілі на нейкае ліха, а дагнаць ён ня мог. Сэм штурхаў, біў глыбу, якая перакрывала шлях, кідаўся на яе – усё марна. Тады зь іншага боку, непадалёк – ці так толькі падалося, – зноў пачуў размову двух ачольцаў. I замер, прыслухоўваючыся, спадзеючыся выведаць што карыснае. Можа, Гарбаг, які, відаць, зь мінасморгульскага войска, выйдзе, каб вярнуцца, а Сэм прасьлізьне ўсярэдзіну.
– Не, ня ведаю, – казаў Шаграт. – Звычайна загады прыходзяць хутчэй, чымся хто даляцець можа, гэта без сумневу. Але ж я носу не сую, вызнаць, якім чынам. Яно бясьпечней, не суваць. Гы-ы! Ад гэных назгулаўу мяне дрыжыкі. Ды яны толькі зірнуць на цябе – і нібыта скуру зь цябе садралі й пакінулі голага ў цемры на іншым баку, разумееш? А Самому яны даспадобы, яны ўлюбёнчыкі Ягоныя цяпер, дык бурчэць супраць іх толку няма. Вох, скажу табе, ня цацкі – служыць у тым горадзе.
– Ты тут паспрабаваў бы, з Шэлаб за сябрынку.
– Я там паспрабаваў бы, дзе анікога няма. Ну, вайна ідзе, а калі скончыцца, мо лягчэй будзе.
– Кажуць, нядрэнна вайна ідзе.
– Яны скажуць, але, – прабурчэў Гарбаг. – Ну, пабачым. А калі насамрэч добра пойдзе, дык месца стане значна болей. А як наконт... калі толькі шанец выпадзе, нам з табою змыцца, дый прыхапіць колькі надзейных хлопцаў, дый па-свойму ўладкавацца дзе-небудзь, дзе пад рукою добрая здабыча й няма над галавою ўсялякага магнацтва?
– А-а! – уздыхнуў Шаграт. – Як у былыя часы!
– Так. Але асабліва на тое не разьлічвай. Мне дык трывожна. Як ужо казаў табе, – тут голас сьцішыўся амаль да шэпту, – і Найвялікшы наш можа памыляцца. Нешта ледзь не сарвалася, ты кажаш. А я кажу: сарвалася насамрэч. Нам тут трэба вушы тырчма трымаць. Заўжды небаракам урукам выпраўляць, што сарвалася, а падзякі за тое няшмат. I не забывайся: ворагі нас любяць ня болей, чымся Самога, і калі яго прыціснуць, дык і нам хана. Але ж скажы, калі вы атрымалі загад?
– Блізу гадзіны таму, якраз перад тым, як ты нас убачыў. Вестка прыйшла: "Назгул турбуецца. Магчыма, віжы на лесьвіцы. Двайная варта. Патруль на верх лесьвіцы". Я й прыбег адразу.
– Благія справы, – склаў Гарбаг. – Бач, нашыя Маўклівыя назіральнікі яшчэ два дні таму непакоіліся. Але мяне вонкі не выпускалі, дый у Лугбург анічога не дакладвалі, бо ж Вялікай Зьвесткі чакалі, найвышэйшы назгул на вайну зьбіраўся, ды ўсе зь ім разам. А тады, як мне казалі, да Лугбургу дагрукацца не маглі колькі часу. Нямала часу.
– Вока пазірала ў іншае месца, так мяркую, там клопат быў. Кажуць, справы на захадзе, ды – гэх! – якія.
– Справы... – буркнуў Гарбаг. – А ў той час ворагі пракраліся па лесьвіцах. А ты чаго рабіў? Ты ж павінен варту трымаць, з асаблівымі загадамі, ці ня так? Навошта вы ўвогуле тут паселі?
– Гэй, до несьці! Не вучы мяне маёй працы! Мы трымаемся як трэба. Мы ведалі, што чыніцца нешта нягеглае.