– Барамір загінуў, – патлумачыў Арагорн, – а я непаранены, бо мяне зь ім не было. Ён абараняў хобітаў, пакуль я быў на гары, далёка адсюль.
– Хобітаў! – выгукнуў Гімлі. – Дзе яны? Дзе Фрода?
– Я ня ведаю, – адказаў Арагорн стомлена. – Перад сьмерцю Барамір распавёў мне, што оркі зьвязалі іх. Ён лічыў, яны жывыя. Я паслаў яго абараняць Мэры зь Піпінам і цяпер не пасьпеў дазнацца, ці былі зь імі Сэм і Фрода. Усё, што я раблю сёньня, выходзіць ня так. Што рабіцьме?
– Перш за ўсё паклапоцімся пра загінулага, – прапанаваў Ляголас. – Мы ня можам пакінуць яго, нібы падаль, сярод брудных оркаў.
– Трэба сьпяшацца, – запярэчыў Гімлі, – Барамір сам не хацеў бы, каб мы затрымліваліся. Пакуль яшчэ ёсьць надзея, што хтосьці з нашых жывы ў лапах оркаў, мусім гнацца за імі.
– Мы ня ведаем, зь імі Ахоўнік Пярсьцёнка ці не, – адказаў Арагорн, – ці ж мы пакінем яго? Мо лепей сьпярша адшукаць Ахоўніка? Ліхі выбар перад намі!
– Дык зробім, што мусім, – вырашыў Ляголас. – У нас ані часу, ані прыладаў, каб пабудаваць скляпеньне, годнае нашага сябра, ці насыпаць над ім курган. Хоць мы маглі б скласьці надмагільле з камянёў.
– Такая праца цяжкая й доўгая, – задумаўся Гімлі, – побач няма прыдатных валуноў. Іх давядзецца цягнуць ад берагу.
– Тады пакладзем яго ў човен разам зь ягонай зброяй і зброяй пераможаных ворагаў, – прапанаваў Арагорн. – Скіруйма човен да вадаспадаў Рэрасу, аддамо Бараміра Андуйну. Рака Гондару паклапоціцца пра тое, каб аніякая ліхая пачвара не зьняважыла ягонага цела.
Хутка абшукалі забітых оркаў, сабралі іхнія мечы ды пасечаныя шаломы з тарчамі ў кучу.
– Зірніце! – выгукнуў Арагорн. – Вось азнакі для нас!
Ён выцягнуў з кучы шэра-чорнага жалезьзя два корды зь лёзамі-лісточкамі, аздобленыя золатам і чырваньню. Пашукаўшы яшчэ крыху, дастаў і похвы – чорныя, абсаджаныя маленькімі чырвонымі каменьчыкамі.
– Не, гэта зусім ня орцкі рыштунак! – вымавіў, разглядаючы. – Іх насілі нашыя хобіты. Безумоўна, оркі абшукалі й абрабавалі іх, але корды прысабечыць пабаяліся, бо пазналі працу майстроў Захаду – з чароўнымі рунамі на пагібель Мордару. Ну, цяпер, калі нашыя сябры й жывыя, то бяззбройныя. Я вазьму гэтыя корды. Можа, супраць усялякай надзеі, здолею вярнуць іх.
– А я, – дадаў Ляголас, – зьбяру ўсе стрэлы, якія знойдуцца, бо мой сагайдак пусты.
Пашукаў у кучы й навокал і знайшоў даволі шмат цэлых стрэлаў – значна даўжэйшых за тыя, якімі звычайна карыстаюцца оркі. Зірнуў на іх уважліва. А Арагорн тым часам аглядаў забітых.
– Тут шмат хто ня з Мордару, – вымавіў нарэшце. – Калі я нешта разумею ў орках, дык некаторыя – з поўначы, з Туманных гор. А гэтыя ўвогуле незнаёмыя. I зброя іхняя зусім ня орцкая!
Сярод забітых ляжалі чатыры оркі, нашмат буйнейшыя за астатніх: смуглявыя, касавокія, таўстаногія й дужарукія. Узброеныя кароткімі шыракалёзымі мечамі, а не звычайнымі крывымі шаблямі, а таксама цісавымі лукамі, падобнымі да людзкіх даўжынёю й выгінам. На іхніх тарчах быў дзіўны знак, маленькая белая рука пасярод чорнага поля, а на перадках жалезных шаломаў – выбітая руна "С", вырабленая зь нейкага белага мэталу.
– Ня бачыў я раней гэткіх пазнакаў, – падзівіўся Арагорн. – Што ж яны гавораць?
– "С" – Саўрон, – сказаў Гімлі. – Здагадацца ня цяжка.
– Не, – запярэчыў Ляголас, – Саўрон эльфскімі рунамі звычайна не карыстаецца.
– Як і сапраўдным імем, – дадаў Арагорн, – і не дазваляе яго ані пісаць, ані вымаўляць. I белая фарба – не ягоная. Оркі Барад-дуру носяць Чырвонае Вока.
Арагорн змоўк на хвіліну, раздумваючы.
– Падаецца мне, "С" – гэта "Саруман", – вымавіў нарэшце. – Ліха вырасла ў Ізенградку, і Захад у вялікай небясьпецы. Як і баяўся Гэндальф, здраднік Саруман неяк вызнаў пра нашую вандроўку. Хутчэй за ўсё, выведаў ён і пра Гэндальфаў лёс. Оркі з Морыі маглі прасачыцца за лорыйнскія дазоры ці ўвогуле абысьці гэтую краіну й сягнуць Ізенградку іншымі шляхамі. Оркі вандруюць хутка. А Саруман мае й іншыя крыніцы навінаў. Памятаеце птушак?
– Ну, цяпер няма часу ламаць галаву над загадкамі, – буркнуў Гімлі. – Трэба несьці Бараміра прэч адсюль!
– Але потым усё адно давядзецца разгадваць загадкі, калі мы жадаем правільна абраць наш шлях.
– Мо правільна абраць і немагчыма? – адказаў Гімлі.
Гном сякераю сьсек некалькі сукоў. Іх зьвязалі лучнымі струнамі й пасьцялілі на каркас плашчоў. На гэтых грубых насілках прынесьлі цела паплечніка да берагу, разам з тымі трафеямі ягонай бойкі, якія абралі для апошняга плаваньня разам зь ім. Бераг ляжаў недалёка, але несьці было нялёгка – Барамір быў высокі й надта крэпкі.