– Што тое было? – спытаў Бэрэганд. – Ты таксама нешта адчуў?
– Так, – прамармытаў Піпін. – Гэта знак нашага кону, цень сьмерці. Люты Вершнік над галавою.
– Так, цень кону, – пагадзіўся Бэрэганд. – Баюся, Мінас Тырыт ня выстаіць. Ноч ідзе да нас. У мяне нават кроў стыне ў жылах.
Некаторы час абодва сядзелі, схіліўшы галовы, ды маўчалі. А тады Піпін падняў галаву й пабачыў: сонца зырка праменіць, і сьцягі плынеюць па ветры. Тады ўздрыгнуў, нібы прачынаючыся.
– Яно мінула, – вымавіў ён. – Не, у маім сэрцы яшчэ няма адчаю. Гэндальф загінуў і вярнуўся, і цяпер з намі. Магчыма, і выстаім – няхай на адной назе ці трымаючыся на каленях.
– Слушна сказана! – Бэрэганд ускочыў і захадзіў туды й сюды. – Не, хоць усялякая рэч пад сонцам урэшце памірае й гіне, Гондар не загіне яшчэ. Не загіне, нават калі вораг возьме ягоныя муры, нагрувасьціўшы горы падалі перад імі. Ёсьць і іншыя цьвярдыні, і таемныя шляхі да гор. Надзея й памяць выжывуць у якой патаемнай даліне, дзе яшчэ зелянее трава.
– Гэтак ці інакш, на дабро ці на ліха, хутчэй бы ўсё гэта скончылася, – уздыхнуў Піпін. – Я зусім не ваяр і ненавіджу нават думкі пра бітвы, а чаканьне на самым ускрайку той, якой аніяк не пазьбегнуць, – горш за ўсё. Гэты дзень такі доўгі й стамляльны! Што да мяне, лепей было б, калі б не даводзілася стаяць ды чакаць, анікуды ня рухаючыся, не наносячы ўдару першымі. I ў Рохане гэтак і стаялі б на месцы, калі б ня Гэндальф.
– А, тут ты крануў нашае балючае месца! Шмат хто так думае ў нас, – заўважыў Бэрэганд. – Верагодна, усё зьменіцца, калі вернецца Фарамір. Ён адважны й дзёрзкі, адважнейшы, чым шмат хто мяркуе. Бо ў нашыя дні людзі ня вераць, што правадыр можа быць добра дасьведчаны ў сьпевах і паданьнях ды ў запісах мінуўшчыны, як ён, і адначасна мужны й дужы, здольны на хуткі розум на полі бітвы. Але ж менавіта такі Фарамір. Ня так прагне бітвы, не такі люты й імклівы, як Барамір, аднак рашучасьці ў яго ня менш. Але ж нават ён што зрабіцьме? Мы ня здолеем напасьці на горы... горы таго каралеўства. Лязо нашае скарацела, і мы можам ударыць ворага, толькі калі ён падыдзе блізка. А тады няхай нашая рука будзе цяжкой!
Ён бразнуў далоньню па цаўі меча.
Піпін зірнуў на Бэрэганда, высокага, шляхетнага, ганарыстага – як усё людзі ў гэтай зямлі, – з бляскам у вачох ад думкі пра бітву.
"На жаль, мая рука падаецца мне лягчэйшай за пёрка, – падумаў хобіт, але ўголас ня вымавіў. – Пяхтур, як казаў Гэндальф? Магчыма, але ж дошка, відавочна, ня тая".
Гэтак размаўлялі, пакуль сонца не дабралася да прытню й званы не адбілі полудзень. Па Цытадэлі сьпяшаліся туды й сюды людзі, бо ўсе, акрамя вартавых, рушылі на абед.
– Пойдзеш з мною? – спытаў Бэрэганд. – Можаш далучыцца да майго разьдзелу сёньня. Ня ведаю, куды вашу прызначаць. Верагодна, пан намесьнік захоча трымаць цябе пры сабе. Але ж вашці заўжды – калі ласка! Файна будзе таксама пазнаёміцца з нашымі хлапцамі, каб болей паказаць, пакуль ёсьць час.
– Пайду з задавальненьнем! – пагадзіўся Піпін. – Я пачуваюся самотным, калі папраўдзе. Найлепшага сябра пакінуў у Рохане, і няма з кім ані паразмаўляць, ані пажартаваць. Можа, і насамрэч мне дазволяць далучыцца да вашага разьдзелу? Ці спадар – ачольца? Калі так, возьмеш мяне ці замовіш за мяне?
– Не, не, – Бэрэганд засьмяяўся. – Я не ачольца. Ня маю ані званьня, ані пасады, ані шляхецтва. Просты шараговы Трэцяга разьдзелу Цытадэлі. Аднак, спадару Перыгрыне, быць хоць бы шараговым Варты вежы Гондару – вялікі гонар у нашым горадзе, гэтых людзей шануюць па ўсёй зямлі.
– Ну, такая пашана не для мяне, – заўважыў Піпін. – Тады, калі ласка, правядзі мяне да майго пакою. Калі Гэндальф ня там, дык тады я пайду з вашцю, куды павядзеш мяне як госьця.
Гэндальфа ў пакоі не было, цыдулкі аніякай ён не пакінуў, таму Піпін выправіўся з Бэрэгандам і быў пазнаёмлены зь людзьмі Трэцяга разьдзелу. I пашану з таго Бэрэганд атрымаў ня меншую, чым ягоны госьць, бо Піпіна надта сардэчна віталі й шанавалі. Ужо шмат гаворак ішло па Цытадэлі пра Мітрандыравага спадарожніка ды ягоныя доўгія таемныя перамовы з Дэнэтарам. Паводле чутак, князь паўросьлікаў зьявіўся з Поўначы, каб прапанаваць Гондару вернасьць і пяць тысячаў ваяроў. А некаторыя казалі, што калі роханцы прыйдуць на дапамогу, кожны вершнік прывязе з сабою ваяра-паўросьліка, малога, але ж лютага й дужага.