Яніна: (сядае насупраць на калодцы) А мне мінулае толькі будучым ясьвіцца.
Самук: Як каму — цяжка сказаць. Мінулае жыцьцё заўсёды добрае, хоць і суровае было, але будучыня таксама будзе мінулым. Шмат скратнага, падкупнага ў думках і наўмерах было ў тых, хто жыў раней за нас.
Яніна: Ты хочаш сказаць, што і старасьцьп і маладосьць у адным кругу месьцяцца?
Самук: Не падпраўляй мяне. Я толькі звычайна загаварыў пра мінулае. (мутна) Мы і яны, што памерлі, адны і тыя вярбоўшчыкі жыцьця. Вярбуем, вярбуем, а яно ведае вартасьць сваю: адверніцца ад цябе, і бывай — каціся ўніз. Прырода, або чалавек, усяго толькі творчая разбуральнасьць, быццам праз магчымасьцяў. (нахіліўшыся да Яніны) Табе-ж пра гэтаа не гаварыць: ты інжынер, а я ў чынах салдат былы.
Яніна: Навошта крыўдзіш сябе? Вось гэты інжынер таксама любіць мінулае… Не, агаваруся! Мне прыемней сказаць: я люблю сваю вёску, і шчасьлівая, вельмі шчасьлівая, бо маю працу ў мястэчку. Тры кілёмэтры, раніцай прайсьціся да працы — любасьць, вялікая любасьць. (устаеь ніякавата скучвае валасы на патыліцы) І пра што толькі не падумаю, ідучы той самай дарогай. Часта ніякавата ў душы робіцца, калі на ўзбоччы пазнаеш сьляды сваіх чаравікаў. Усё цела навокмець, кастру баватай вопраткай робіцца. (усьміхаеццаь прахаджвае паміж калодкі й Самука)
Самук: За маім жыцьцём наглядалі іншыя людзі, таму ня ведаў, як пабудаваць яго. Я кажу — пабудаваць, хоць бы крохкай дадумнасьцяй. Жыцьцё ад Бога, значыць, не валодаеш ім, жыцьцё не ад Бога, тое самая, бы… бы… нейкае абяцаньне. Быццам раб, якому можна сьмела сказаць: ты — раб!
Яніна: Людзі баяцца людзей, толькі часам — Бога.
Самук: (адхінуўся на сярэдзіну крэсла) Ты заўсёды собіш мяне на разважаньні… (глядзіць ёй у вочы, яна стаіць перад ім) Не шакдуй і не замінай іншым — прашу… Няўжо штосьці благое можа стацца із сынам?
Яніна: Даражоны мой, навошта даваў згоду пабачыць сына якраз у першы тыдзень вакацыяў? Што, не магла ўбачыць яго ў часе вучэньня ў Менску? Магла.
Самук: Я цяпер ня хітры, але сумненны і справядлівы да свайго мінулага.
Яніна: (сьціпла, у вялікай пашане) Ты чалавек вялікай душы. (кладзе рукі на Самуковы плечы)…яна прыехала ўвечары, і спынілася ў мяне пераначаваць. З ейных гутарак я адразу зразумела: хоча зманіць сына, каб ён пакінуў цябе і паехаў жыць да яе і вотчама. Я адважылася сказаць ёй: позна адумалася, ён вырас не пад тваёй апекай.
Самук: І пад тваёй апекай.
Яніна: Мой учынак вельмі сьціплы… Але вось далей пра яе. Праз паўгода, сказала — сын будзе трымаць дзяржаўныя экзамены на праўніка… Свой клопат — свой
хлеб…
Самук: Чаму не прыдушыла яе?
Яніна: (ляпаючы па ягоным плячы) Не партызанскія часы, каб прыдушваць.
Самук: Праўда, Яніна! Праўда! Даруй маю дурноту. (гладзіць галена) Ад праўды атпутаванае галена пачало жыць.
Яніна: Не хвалюйся. Пачакай.
Самук: (з позіркам увыш) Мой Уладзімер! Я прыладжваў цябе да будачага жыцьця.
Яніна: (пераканальна) здаецца, цэлае жыцьцё жыву з табой. Забудзь на яе!
Самук: …ты толькі сястра мне, як сястра… і тымчасам я адзін-адзіноты.
Яніна: А сын?
Самук: Яніна, не ўспамінай яго — балагад прыхамаць. Ды-д, можа, усё будзе добра. (перамагаючы ранейшы і наўсьпелы настрой) Я хачу плакаць, гэтак плакаць, калі ўбачыў сваіх бацькоў і родзічаў расстраляных, скавэржаных кулямі. Яны перш паслалі мяне змагацца з фашыстамі…
Яніна: Ты зьдзейсьніў! Мо не адзін нямец памятае тваё спараўднае: зуб за зуб, вока за вока.
Самук: Божа мой, якое жахлівае жыцьцё! Мая векавітасьць нікому не належыць. Я кінуты жыцьцём пажыць і адысьці…
Яніна: Навошта квяліць сябе мінулым? (нэрвова сьціская валасы над патыліцай)
Самук: (устае з крэслаь бязуважна пазірае на Яніну) Але жыцьцё, якім жыву яшчэ, упрыгожыць не ўмею, нават словамі прыгожыць яго ня ўмею. Я толькі магу паказаць маё існаваньня сваёй працай і змаганьнем за ўсё, што мне падабаецца.
Яніна: (цалуе яго) Ты паэтам зрабіўся. Сапраўдным паэтам! (цалуе зноў)
Самук: (пераменьліва) А падумаць: дзеля чаго я твару трагэдыі? Пасьля вайны жыву ў супакоі. Сын дарослы. Ён можа абараніць сябе. Чаго кідаюся у нейкую прорву — яна-ж уяўленая мной без патрэбы?
Яніна: Я увесь час радуюся тваёй дасяжнасьцей — даўцемны ты! (радасна) Пройдземся па садзе. (перэрваь азіраеццаь рып весьніцаў)
Самук: (таксама азіраецца) Я забыўся сказаць: журналіст раённай газэты прыйдзе.
Яніна: (пахопна) З гадавінай, мой даражоны! (азіраецца на ўваход да сялібы)
Самук: (урыўна) Не ўспамінай, Яня! (прыгнібліва, з самавітай пагардай да сябеь адкосна рукой) На зямлю, недарэку! Багнэтам у горла — пашкадуй кулю… (хмурна да Яніны) Ужо пятнаццаць гадоў з таго часу мінула, а яно ня мінуе мяне… (указна рукой да весьніцаў) Кажны год тая самая песьня: герой — Самук… Самук — герой…