Першы: Не! Не! Пра мяне кажная даканчвай…
Другі: О-о, праўда! Ты да таго бункера першым падпоўз, бачыў праз бінокаль. Калі зьбіраўся гранату кінуць у празорыц, тваю нагу падстрэлілі. І ты, мо ад страху, папярок празорца зваліўся, кулямёт варожы засланіў.
Першы: Я справіўся кінуць гранаты ў празорцы бункера.
Другі: Мне ўсёдна! Бяз геройства ты мог забітым зваліцца на кулямёт…
Першы: Мы сяньня рыбы не наловім і перамовы: хто быў, і ня быў мець, тое што мае, няскончым… А прызнацца: я жадаў ад цябе пачуць. Даўно пачуць!..
Другі: А што?.. Мне ўсёдна, славячы цябе, і сам прыславіўся.
Першы: Шкадую, не казаў раней пра гэта.
Другі: Будзе мір! Шаную тваю гордасьць людзкую, а ты шануй мяне?
Першы: Не жадаю!
Другі: Дзеля-вошта ўсё?
Першы: Пра ненавісьць да цябе ня думай. Адно хачу сказаць, нарэшці, пакінь наўмер: — Я інструктар твайму розаму… Надойчы ты адважыўся сказаць: Як блага гралі ўсе ў аркестры самадзейным пад тваім кіраўніцтвам.
Другі: Няўжо я гаварыў пра музыкаў?
Першы: (квяліва) Але першую нагароду прысудзілі за тое, што некалісьці героям вайны быў… Так?
Другі: (кідае рыбныя снадзівы на зямлю) Штосьці здарылася з табой… ну, больш сьвятарна: з тваёй душой!
Дзея Другая
(Шырокі затон ракі. Неба чыста-азяровае. Крыявід высутупае на небакрай аж за зялёнай сьцяжы пушчыь усьцяжная сенажаць ад ракі)
Другі: Паставім жыўцоў на шчупакоў, ды пад куст, у сьцень.
Першы: Я хачу на сонцы быць.
Другі: Зы мной не выпеш?
Першы: Не.
Другі: Тады з сабою падзялюся.
Першы: Із сабой дзяліўся ты…
Другі: Пакінь пра гэта думаць. Радзьвей думай, ад каго залежым. Не забывайся: мы залежныя ад улады.
Першы: Навошта прызнаешся?
Другі: Пра гэта думаў.
Першы: Няма прычыны?
Другі: Прычыны ад рэчаў і ад дзеі прыходзяць.
Першы: Не патрабуй салюту маім дзеім і прылукам. Зьявіліся ад таго: я жывы яшчэ.
Другі: Тады адкінь прычыны ад прычынаў.
Першы: Я досьвед маю. Я непакінуты сабе самім.
Другі: Адкінутым будзь у мамэнту асабістае свабоды.
Першы: О не! Я ніколі не палажу галаву маю паміж тваіх ног. (пазірае за вудую) Сваё дзеля свайго жыцьця! Не скажу, ад прыроды злы і барбар. Я люблю падпраўку прыроды. Люблю — і добры, пакуль жывеш.
Другі: Ты сваё у свае асяродкі цягнеш… Не разхінай жыцьця карэньні — яны самі знойдуць прыць для існаваньня… Вуду цягні — нешта падчапілася.
Першы: (не чапае вудуь ідзе пад куст дзе сядзіць Другі) У маёй дабротнасьці да людзей і жыцьця не сумнівайся.
Другі: Дай мне спакой. Прашу! Выпі са мной. Сяньня мой дзень, як ня глядзі: дзень народжаньня надараўся.
Першы: Потым?
Другі: А-а потым? (азірае Першага) Дзеля чаго гутарка пра дабротнасьць? Ты-ж мяне раніш і сябе самога.
Першы: (больш падступна) Мо ад таго такі прыгожы дзень, мо ад таго шукаем тых, што бяз часу пайшлі ў руку сьмерці.
Другі: О неспадзеўны дзень! (у посе да неба) Ён адчуваецца сьвятым, і ў веры сьвятой, мінулай вайны, сам дзеля сьвятасьці гэтай, нішчыў людзей і дабро іхнае. (пазірае на Першага). І вось цяпер ты гэрой-гарой! Задавольваўся дзеля свайго геройства помстай і сьмерцяй.
Першы: Усё сказана сяньня, ці можа больш скажыш? А калі так, дык на сваю карысьць, на сваё апраўданьне. (прысядае каля Другогаь глядзіць на вудовішча — прыгінаецца…) Вось скажы, чаму ты растрэліў тую бабульку?
Другі: (упэўнена) Вайсковым плянам перашкаджала. Разам з намі старэча адступаць ня магла.
Першы: Памятаеш, што яна казала? Усё ахвяравала вам: сыноў дваіх і усе спажыткі із сьвіранаь я хачу бачыць іх пасьля вайны жывымі, хачу зноў крануцца іх. А ты сказаў: — Айчына большая, чым ты і твае сыны!.. Расстрэліць. Карнікі ад яе пра нас даведаюцца… і ты сам растрэліў яе. У маршчакі старэчага лобу стрэліў.
Другі: Чаму-ж тады не заступіўся?
Першы: Шкадую… і можа не шкадую… бязумства творыць цароў.
Другі: (махнуўшы правіцай) Запозьненае шкадаваньне не памагае!.. Ты ў нянавісьці да немцаў, у спадзеве астацца жывым, кропляй розуму асіліваўся як захавацца. Але Айчыну мець — не памылка! (парывіста) Я ўспомню больш. Памятаеш тую шырока-плечую, даўгатварую жанчыну?
Першы: Памятую.
Другі: Дык вось, сэрца-балючы, што любіць адказваць каротка цяпер, і як некалісьці, перад мной із зброяй у руках: — Так ёсьць, камандзер, заданьня выканую!..
Паслухай, шаптаў мне: — тую жанчыну я пагарджаю. (крывіць аблічча) Адважалася дзеля сваёй шкуры застрэліць родная дзіціня, каб яно не плакала ў пушчы і не выдавала нас усіх… А мы-ж сіла былі, мы абараняліся ад ворага і нішчылі яго… Ах, сябёр! Я даўно заўважаў: то не пашаны, ні прывітаньня да мяне ня знойдзіш. Па-твойму, я віна ўсіх пакутаў зямных? (зьменліва) Прызнайся: ты пагарджаеш мяне, ці мо так, да сумленьня клікаеш?