Свабоды шорах ніколі не палохае
таго, хто думае, раздольна весьціцца
супраціўна злу і разбурэньню…
Ганка (хцівая да гутаркі)
Ойча, сьвятога напісаньня ня кемлю я,
і вам распытамі ня буду дакучаць.
Але насьціцца ў грудзёх дзявочых
нянавісьць раскрыўдная да людзей чужых —
ад іх уся бяда, пакуль свая адна.
Пустэльнік
О-о, ты разумная!
(скратная далікатнасьць да Ганкі, таму што ён
думае нешта добрае для сябе)
Вераю Гасподняй усё дзіця прынятае,
дай пацалую я цябе сьвятым цалункам.
(ён лосьціць ёй радасьць для свае задавольнасьці,
але гэтак, каб рознасьць у захаваньні
не заўважалася)
Навошта памінаць бядоты, -
ты, можа, блага ня жывеш?
Ганка (наўмысна дазваляе пацалунак)
Я пачала палохацца млынара… твайго.
Пустэльнік (урыўна)
Майго? Зь ік крывёй я незнаёмы,
хоць прорасьць дзеяў паміж намі ёсьць…
Павуціннай гутаркі ня снуй прад мной,
кажы ўсё, кажы, як ёсьць.
Ганка (з дурнаватай шчырасьцяй)
… ён бацька мне няродны,
ды роднасьць добрую ад яго шаную —
з блуклівым Хвёдарам разжюшаныя зрабіліся.
Ойча, паглядзі, які палац будуюць,
і чамусьці нават у пасьпеху…
Пустэльнік (сьвяточна)
Няхай! Мо там камусьці трэба зімаваць…
Ты разумная, і ты ўцемлі:
у маім жыцьці ўзнёслыя тварэньні сілу маюць,
блізу іх вызваліў з цямніц турэмных.
Дзіця маё люботнае,
дробязямі будзённымі не прыймайся.
Жыві ймгненьням дня, як я…
Не-е! Я крыху ня тое.
Ты чула і не забывайся гэтага,
я-ж князь, бадай, цяпер —
уладца замку і яго абшараў,
і не вяртаюся ў будан лясны я зноў
чытаць царыскія расказы з Бібліі
ад дня штодзень.
Ганка (абыякава)
Чула, ойча, спадкабёрца ты,
абы пачуць.
Захапляцца нечым у днёх маіх…
Хочацца мне, ойча,
словам называць цябе адным: ойча,
бо-ж каму, тады апавядаць,
мой смутак, а часам і прынуку?
Пустэльнік (зацікаўлена)
Ты — прыгожая, нат прынуку церпіш?
(Пустэльнік — ён божы чалавек, яму так можна
паводзіцца — паўкружна ходзіць каля Ганкіь і як
заўсёды — сам сабе)
І над ёй прынука?.. Звінаваціць каго хочаш?
А як з прынукай чорта нада мной?
Няўжо з натоўпу я
азначаным ня выйду?
Вялікі Божа, ужо даўно-даўнютка,
ганюся за Табой нічым абдараваны —
хоць раз мяне зьвядзі ўсоблена
з палукаю гарэньняў:
дазволь мне іншае ўзяць і чуліць
ад людзей, што сябе ня любяць.
(адыходзіць ад Ганкі да Млынаровага садуь Ганка
несамавіта азірае Пустэльніка, а тады садзіцца
на парозе ў хатуь Пустэльнік сам сабе)
Учора ледзь забойца быў, а можа, гэткім стаўся?
Над багацям сьмерцяў багравець жадаў.
А сяньня, Божа, я сьвяты прыцемак,
мальбой зьняможаны жаданых прызначэньняў,
не прашу вянок ускласьці мне на голаў.
Здагадайся сам! Ты вечнасьць разумееш.
(пярацца позіркна на дрэва ўпобач)
Пакутю я моцай завяршэньня,
а можа, угадзіў, дзе Біблія грабе не зграблеўшы?
Але дух сьвяты ўсчолены і няўсчолены,
цябе хваліць я не забудуся.
(блізу шапотна)
Божа, нарэшце ахінуўся ўзлётамі жыцьця:
душа і воля, турботаў надхкасьць,
завіх штодзённы, няўхільны
абыдзённым трутням ня прымоўкне.
(а тады ўсьмешліва-прыхабна)
Брыдкія і скажоныя ў мяне прасілі помач,
пакуль жыў у пушчы адзінотным.
Убожнай кармілі сытнай,
што нават часу не ставала
страўнік паражніць надоваль,
і мусіў стаць праз шчыліны ў будане,
бо-ж глядзелі, куды пайшоў, ды прытуліўся.
Ваду зачэрпвалі із ручая уводаль —
для іх была сьвятая.
(абхлопна далонямі правёў па абліччыь ён
увесь пераменьлівы)
Праца грэшная не бязглудзіцца —
быць хачу су… су… сужэнцам…
Неспадзеўны дзень —
у самую пару вярнуўся я
да мясьцін сваіх.
Ухіліцца нельга прадвесьні дзён
майго спатканьня.
Гадзіны змушваюць, барздзяць хапацца,
як цда цела болесьць чутная.
Няма нічога, што мяне стрымае.
Дзяўчына Млынара — прыгожая.
(ідзе да Ганкі — яна няздзіўленаяь а ён
разумее: сутакацца з неспадзеўкамі яму
дазволена — яна ніжэйшая)
Я на калені не стану прад табой. Ня можна мне.
Але дзявочай нагароды выпрашу: