Гэта было ўжо занадта — узарваўся: шмат ты разумееш! Ды ты!..
Дадому вярнуўся злы, а тут яшчэ хлопцы: ну што, адбрыла Лірыка? I ўзыграў, ашалеў подлы мужчынскі эгаізм… Ляпнуў, пахваліўся, што даўно… То была, вядома, выдумка, непрыстойная, брудная, тут жа схамянуўся, апомніўся, але слова — не верабей… Дзякаваць богу, хлопцы, відаць, так і не паверылі, бо плётка не выпаўзла з пакоя…
3 таго часу (балазе, быў апошні курс) не ставала смеласці глянуць ёй у вочы, як і не хапала мужнасці прызнацца хлопцам, што збрахаў…
Нечаканую вестку, што намерыўся ажаніцца, прытым звязацца вузамі Гіменея не з Лірыкай, а з мінчанкай Талінай, з якой нядаўна выпадкова пазнаёміўся, хлопцы ўспрынялі глуха і нема. К вечару, праўда, вывесілі экстраны выпуск пакаёвай «Маланкі», дзе пракаменціравалі навіну. Урэзалася ў памяць:
Наш Андрэй падумаў дужа
I адкрыццём уразіў нас:
Як не стаць сталічным мужам —
Няма ходу на Парнас.
Трохі пакрыўдзіў гэты «спецвыпуск», але не падаў знаку: тады не мелі звычкі крыўдзіцца — жарты ёсць жарты, і чым дасціпней — тым весялей.
Але каб на тым усё скончылася! Эпіграмка — бяскрыўдная сяброўская хохмачка ў параўнанні з тым, што адбылося пасля, калі прагаварыўся: хлопчыкі, і прозвішча ў мяне будзе жончына, запомніце — Андрэй Бяскуднікаў! Ну як?!
Спярша ўспрынялі гэта як няўдалы розыгрыш, на што ўсе былі майстры. Закарагодзілі, плаксіва галосячы: ах, нявестачка, ах, сябровачка, на каго ж ты пакідаеш нас… Потым дружна схамянуліся, бы раптоўна прадверазелі:
— Ты што, прыдурваешся ці…
— На жаль, браточкі, праўда. Горкая, сярмяжная праўда. Мне паставілі ультыматум…
— I ты-ы???
— А што рабіць?..— развёў рукамі і, каб хоць як-кольвек рэабілітавацца, салгаў: — Я кахаю, жыць без яе не магу... Не губіць жа шчасце з-за нейкай дзівацкай прыхамаці старога…
Хлопцы разгублена паселі на ложкі, прыбіта маўчалі, бы аглушаныя. Ён і сам разгубіўся — не чакаў такой рэакцыі, і ў сваёй разгубленасці зрабіў яшчэ адно, бадай, самае недаравальнае глупства — неабачліва ляпнуў пра радаслоўную Бяскуднікавых. Для чаго ляпнуў — і сам не ведаў.
Перпхы ачомаўся Васіль Гарошка — у яго ад прыроды рэакцыя рэпарцёра, нездарма падаўся на аддзяленне тэлерадыё.
— Ого! — ускочыў ён, выставіўшы вялікі палец.— Ды ты, Андрушачка, аказваецца, цяпер у нас княжацкага заводу…— Запаяснічаў, згібаючыся ў крук, вырабляючы дурацкія рэверансы.— Як вас велічаць цяпер, ваша высакабродзіе? — I ў яго голасе былі не звычайныя, добразычлівыя, хоць часам і салёныя, сяброўскія кепікі, а злая, з’едлівая іронія, здзек.
Андрэй стаяў збянтэжаны, не ведаючы, смяяцца ці гневацца.
— Не, хлопцы, на самай справе на парадак дня нашага веча пастаўлена пытанне надзвычайнай важнасці: як «ныне и на все времена» будзем велічаць нашага Андрэя, даруйце — Андрэя Пятровіча Бяскуднікава, у дзявоцтве — нашага дарагога таварыша Чарапіцу? — падняўся са свайго ложка стараста пакоя Алесь Саўчук (ён намерыўся ехаць на раён і больш за ўсіх здзекаваўся з хуткаспелых жаніхоў і нявест).— Не станем жа па-ранейшаму, па-хамску… Зараз Андрэй Пятровіч — асоба аўгусцейшая… Мо — ваша светласць? Як, паважаныя таварышы, гучыць?.. Слаба, канечне. Тады мо — ваша сіяцельства?..
— Граф Паскуднікаў! — ваўкавата буркнуў Грышка Багдзевіч і грэбліва адвярнуўся да акна.— Перахрысцім і хай будзе: ваша сіяцельства граф Паскуднікаў…
Гэта было горш за аплявуху. Не памятаючы сябе, кінуўся на Грышку з кулакамі. Ледзьве расцягнулі...
Крыўдна было: за што?! Хіба так робяць сябры?! Чым заслужыў, каб так бессардэчна насмяяцца, так жорстка абразіць?! I хто?! Грышка, мо самы блізкі таварыш…
Але самае страшнае было наперадзе. Грышкаў «граф Паскуднікаў» прыліп адразу, імгненна абляцеў увесь факультэт, філфак, пэўна, нават увесь універсітэт. Аж учарнеў ад «вашага сіяцельства»…
А потым… А потым гэты «граф Паскуднікаў» нейкім чынам запоўз у рэдакцыю шматтыражкі, куды са свабодным дыпломам і такімі пакутамі ўладкаваўся… А потым… Каторы год, як змрочны цень, неадчэпна ходзіць за ім з рэдакцыі ў рэдакцыю, зрабіўся нечым больш значным, чым самая крыўдная і абразлівая мянушка…
VI
О, багіня ўсіх багінь багіня ўдачы Фартуна! Ты — дзівосная, як мэта. Ты — няўлоўная, як мара. Ты — ласкавая і пяшчотная, ты — капрызная і каварная, як і… усе жанчыны. Ты — багіня, ты — рабыня, ты — святло надзеі, ты — уладарка цемры. Неабсяжная, бязмежная сіла і ўлада твая. Адна ты здольна змусіць служыць сабе ўсіх: ад найвялікшых геніяў да найгеніяльнейшых авантурыстаў і прайдзісветаў. Ад цёплай летуценнай усмешкі тваёй запальваецца сонца, зацвітаюць кветкі-ружы, ад пахмурнага чала твайго спускаюцца цемень і холад, вянуць кветкі і надзеі…