Выгляд у Ротара Пятровіча быў грозны, але вочы смяяліся і выразна гаварылі: патрапячыся-патрапячыся, а я пагляджу, пачакаю… Ды нікуды ж ты, галубок, не дзенешся, павяду на вяровачцы, як блудлівага шчанюка павяду…
— А на мяне-то чаго дзьмешся? Што я табе кепскага зрабіў?
Андрэй маўчаў — ці то смеласці, ці то слоў не хапала.
Ротар Пятровіч, мусіць, па-свойму зразумеў гэтае маўчанне і без перадыху рашыў заганяць у кут, браць на вяровачку:
— Калі на тое пайшло, то не ты, а я павінен быць злы ды спытаць з ўсёй строгасцю: чаму развёў у хаце чорт ведае што?
— Я?! Я-я!!! Значыць, гэта я развёў?! — асатанеў Андрэй ад такога нахабства.— Значыць, не ваша дочка, а я?! Ды вы хоць думаеце, што гаворыце?!
— У харошага мужа жонка не скруціцца. Што я, па-твойму, павінен пільнаваць табе жонку?!
— Ды хай яна хоць галаву сабе скруціць!
Ротар Пятровіч, мусіць, сцяміў, што хапіў лішку, бо адразу ж палагоднед:
— Ну-у, ладна: пагарачыліся — і хопіць… Думаеш, мне ўсё гэта прыемна?.. Во дажывеш да сваіх дачок — сам пабачыш, як гэта прыемна... А ты таксама харош... — Прымірэнча і паблажліва ляпнуў па плячы. — Адразу — і палез у бутэльку… Бабы ёсць бабы — усе яны адным мірам мазаны, адна другой варты… Ці рабіць з усяго гэтага трагедыю! Можна падумаць, што для нас, мужчын, няма большых трагедый!.. Ну, спаткала былога мужа, надышла бабская чмура… Думаеш, я апраўдваю? Ты ж ведаеш… Але калі глянуць цвяроза, то не такая ўжо гэта трагедыя, каб разбураць гняздо.
— Вы што-о?! За ідыёта мяне прымаеце! — аж праняла нейкая сутарга Андрэя.— Вінаватых шукаеце? 3 хворай галавы на здаровую? Ды не яна, а вы, вы, вы…
Ротар Пятровіч маўчаў, пагрозліва сапучы. Твар яго збляднеў, сцяліся вусны, нервова заторгалася брыво. Такім яго яшчэ Андрэй не бачыў.
— Шчанюк! Ды мы цябе з гразі выцягнулі, адмылі, на ласкавы хлеб пасадзілі, а ты — во як!!! Вон! Во-он!!! Каб смуроду твайго не было!..
На нейкі час Андрэй анямеў, дых заняло, прайшлі халодныя дрыжыкі: з усёй выразнасцю зразумеў, што той рубікон, тая рыска, за якой не можа быць ніякага прымірэння, ніякага адступлення, пяройдзены, і — раптам здалося, што перад ім развязваецца свет, адчуў, як убывае, знікае страх, наплывае, ахоплівае нязвыклае, не зусім зразумелае, не зусім усвядомленае, хмельнае, радаснае пачуццё адраджэння сваёй годнасці, раптам здабытай свабоды. Яно разрасталася, п’яніла. Новымі вачыма глянуў на Гаспадара: перад ім быў звычайны састарэлы чалавек, зусім не страшны, варты жалю, нават смешны, і рабілася дзіўна, як мог гэты нямоглы леў столькі трымаць у страху, халуйскай скаванасці і вечнай боязі нечага…
— Во-он! Вон-н-н!..— скрыгатаў зубамі ашалелы ад злосці Ротар Пятровіч.— К-каб ду-уху не было! Каб нага не ступала! Барах-х-ло забярэш у пад’ездзе!..
— А гэта мы яшчэ паглядзім…— смеючыся ў душы, алё суха і стрымана сказаў Андрэй, адчуваючы, што ў ім абуджаецца нешта накшталт магутнага класавага чуцця: не-е-е, гэтак проста табе не адкараскацца, буржуй недарэзаны. Я табе устрою яшчэ адну экспрапрыяцыю…
Маленькі каменьчык, кажуць, здольны выклікаць горны абвал. Непрыемнасць цягне за сабою другую, другая — трэцюю, трэцяя — чацвёртую, усё пачынае рвацца-валіцца, і сам не ведаеш, чаго яшчэ можна чакаць, з якога боку пасыплюцца ўдары лёсу. Паспявай толькі падстаўляць карак…
Здавалася, нішто не прадвяшчала непрыемнасцей на службе. Наадварот — усё складвалася як нельга лепш. Арсен Захаравіч не проста цаніў, а душы не чуў у ім. Калі ішоў у адпачынак ці бюлетэніў, толькі яго пакідаў за сябе, хваліў, дзе трэба і дзе не трэба, зваў не інакш, як мая правая рука, мой паслядоўнік. I, бадай, ні ў каго не было сумнення, што стары рыхтуе сабе замену. Уласна кажучы, і Арсен Захаравіч не хаваў гэтага, асабліва — у апошні час, калі хваробы адна за адною неміласэрна атакоўвалі яго, укладвалі на пасцельны рэжым.
— Старэю, хлопчыкі, старэю…— без звычайнага рысавання тужліва казаў ён і ў адказ на іх суцяшальна-аптымістычныя пярэчанні толькі ўсміхаўся: — Супроць законаў прыроды не па-а-прэ-эш, браточкі, не па-прэ-э-эш… Будзь ты найвялікшы геній ці немаведама які начальнік, будзь ты нават сусветна вядомы прафесар-герантолаг, які намерыўся ашчаслівіць смяротнае чалавецтва таямніцай Мефістофеля,— усё роўна не дадзена стаць над часам, выкруціцца ад чорнай пані з касой на плячы. Прырода, браточкі, жыве сваімі, нікому не падуладнымі законамі, суровымі і няўмольнымі законамі. I ў іх, калі хочаце, ёсць свая логіка, мудрасць і справядлівасць. Уявіце сабе, ці далёка зайшло б чалавецтва, каб па сённяшні дзень быў жывы-здаровенькі які-небудзь крывавы Калігула, Цімур, хан Батый альбо сярэдневяковыя цемрашалы… Не-е, браточкі, старая трава мусіць вянуць, каб расці маладой. Круг жыцця мусіць замыкацца…— Усміхнуўся сваімі сумнымі выцвілымі вачыма.— Вы ведаеце прытчу, як бог гады дзяліў?