— У наступным годзе рыбакі не паплывуць. А вось купцам — цяжэй будзе. Скажы, слынны Веліог, а сінеазёрцы праплылі?
— Праплылі. Суднаў васямнаццаць.
— Гэй, рыбалі! Разгружай! — крыкнуў Палямон.
Рыбакі дружна ўзяліся разгружаць свае ладдзі. З кожнага карабля і карабліка дружыннікам сёе-тое даставалася: бочачка салёнай рыбы, цабэрак квасу ці піва, мяшок мукі, збожжа, бохан хлеба. Трэба ж ахове парогаў чымсьці сілкавацца.
Рыбакі пераносілі, перацягвалі грузы ўніз па рацэ. Затым збіраліся талакою і валачылі па пакладзеных па зямлі драўляных бярвеннях, змазаных рыбіным тлушчам, адну ладдзю за другой.
Пасля ўважлівай праверкі, ладдзі зноў выйшлі ў плаванне.
— Поспехаў, князь Веліог! — крыкнуў Палямон.
— Поспехаў табе, Палямоне!
Эх, рака шырокая
Будзь жа нам дарогаю!
Не будзь хваляванай,
Будзь нам паслухмянай!
— зацягнулі рыбакі, а з імі і Арцін з Алеоллай.
Па трэцім тыдні плавання караван выйшаў на шырокую марскую прастору.
Флатылія завярнула налева і паплыла ўздоўж берага на дастатковай ад яго адлегласці, так што суша выяўлялася рудай палоскай на даляглядзе.
Мора зачаравала Арціна і Алеоллу, ім падавалася, што на гэтых прасторах, у гэтым бязмежжы — і ёсць радзіма фантазіі.
Наступнай раніцай пасля выхаду ў мора ўсіх абудзіў Брахіндзей. Ён быў на носе ладдзі і брахаў на ваду.
— Малайчына, — пахваліў яго Палямон, — правільна месца ўчуў. Усё, прыплылі. Тут і ёсць Гняздо Рыб. Кідай катвігу! — крыкнуў ён сваім сынам ды іншым ладдзям.
— Ану! Памажы! — паклікаў Халямон братоў.
Поруч з ім першым апынуўся Арцін. Удваіх з Халямонам яны паднялі абчасаны камень, у якім у адмысловыя адтуліны былі ўстаўлены завостраныя калкі. Гэта была цяжкая катвіга. Хлопцы ледзьве скінулі яе за борт.
— Мастак Дроздзіч казаў, што Гняздо Рыб — гэта бухта. А якая тут бухта? — у здзіўленні спытаў Арцін у Палямона. — Гэта ж чыстае мора!
— Бухта вунь там, — Палямон паказаў на гару, што бачылася ўдалечыні. — Яна як раз насупраць гэтага месца. Тут, дзе мы кінулі катвігу, прэсныя воды Проданя канчаткова зліваюцца з марскімі, салёнымі. Гэта апошняя мяжа сушы і мора. Менавіта тут сустракаюцца на свой рыбіны сойм марскія і прэснаводныя каралі і князі рыб. Давайце, Халямон, Санцелямон, Панцелямон, рыхтуйце пачастункі.
Халямон падкаціў бочку да борта і адкаркаваў яе.
— Дапамагай! — крыкнуў ён Арціну.
Арцін і Халямон паднялі яе і нахілілі над бортам. Яшчэ адну бочку высыпалі ў мора Санцелямон і Панцелямон. Трэцюю падняў і нахіліў праз борт сам Палямон.
— Не трэба! — ён адмовіўся ад дапамогі Алеоллы.
Збожжа, мука, хлебныя галушкі ўперамешку з нейкай зелянінай паплылі па хвалях. Усё гэта жоўтымі, светла-салатавымі і белымі ланцужкамі танула ў моры. Праз некаторы час у вадзе паказаліся цёмныя спіны рыб. Вакол драбкоў пачастункаў па паверхні мора пайшлі кругі — рыба, малая і вялікая, пачала іх браць...
— Для чаго вы гэта робіце? — спытала Алеолла.
Яна з цікаўнасцю назірала за дзеяннямі рыбакоў. На іншых суднах рабілі тое ж самае.
— Гэта падкормка, перамяшаная з водарасцямі, азёрным мулам і пяском, узятым з нашых азёр і рэчак, — растлумачыў Палямон. — Рыбы будуць есці і чуць пах нашай вады. Будуць ведаць, што ў нашых вадаёмах поўным-поўна ежы. Вось і паплыве рыба да нас у госці, на нераст альбо на жыццё.
Калі Халямон і Арцін высыпалі ўжо тры бочкі рыбінага пачастунку, Палямон дастаў з торбы зроблены з яловай кары караблік, за ветразь у якога была шырокая драўляная габлюшка, і пусціў яго ў мора.
На борце карабліка старажытным вязьмом былі напісаны імёны Палямона, Халямона, Санцелямона, Панцелямона і маладзейшага Філямона, які застаўся дома з маці. Апрача таго на гэтым карабліку былі імёны іншых паважаных рыбакоў з іхняга мястэчка, што называлася Слаўбор.
— Гэта каб рыбы бачылі, хто іх частуе, — растлумачыў Палямон.
Па моры паміж вялікімі ладдзямі паплылі дваццаць пяць маленькіх караблікаў.
— Тата, глядзі, — з трывогай у голасе сказаў Халямон.
У старэйшага сына быў вельмі востры зрок.
— Што там? — спытаў Палямон.
— Бачу караблі. Яны ідуць па ветры і вельмі хутка набліжаюцца.
— Так-так! Мы таксама бачым! — занепакоена ўсклікнулі Санцелямон і Панцелямон.
— Так... Вунь там — справа. Ідуць караблі, — пацвердзіла Алеолла.
— Сапраўды, — заўважыў і Арцін.
— Бачу, бачу, — сказаў Палямон.
— Эх, цяпер бы парасон Дроздзіча, — уздыхнуў Арцін, — адразу было б відаць, хто там плыве.