Вечарам мяса пасалілі, а пакінутага на святы парсючка вырашылі прадаць.
ЧУЛЛІВАЯ НЯВЕСТКА
(з народнага)
Пайшлі аднойчы цёшча з нявесткаю ў поле гарох абрываць. Цёшча старая, бяззубая. Селі на загоне і выбіраюць што лепшыя струкі. У малатарні паб'е, а так злускаюць, прасушаць і на суп будзе. Але нявестка глядзіць — цёшча ўсё нешта жуе. Меле ды меле ротам. Выбіраюць яны далей, а нявестка ўсё гуль і гуль на цёшчу. Тая жуе.
Нявестку аж носіць.
— Чаго добрага ўсёй гарох з'есць, — думае.. Рот ёй не забаліць, столькі жаваць. Не сцярпела і кажа: — Ідзем, мамо, дадому.
Тая аж здзівілася. Толькі што прыйшлі і дахаты. Небывалае, каб нявестка яе ад работы адсылала. Часамі і ноч, а яна нічога не кажа. А то...?
— Давай да вечара павыбіраем. Ўсё роўна ўжо прыйшлі, — гаворыць старая.
— Павыбіралі крыху і хопіць. Так здаецца, цэлы час сагнутаму пасядзець. Я маладая і то папярэк баліць, а вам і пагатоваму. Прыможацеся яшчэ. Ідзем, мамо! Ідзем! Ну яго! — і проста за рукаў цягне.
Пайшлі. А маці ўсё жуе.
— Давайце, мамо, я вашу торбачку з гарохам панясу. Вам цяжка, — клапоціцца.
— Ага, праўда. Цяжка яно ўжо старому на свеце жыць. Хадзіць ногі баляць, з'есці не з'ясі, бо зубоў няма. Наглытаешся цэлага, як бусел жабаў, а потым жывот баліць, — наракае цёшча. — Зайшлі мы гарох выбіраць, я ўзяла адну гарошыну, то так і жую яе, — гаворыць, уваходзячы на панадворак.
Нявестка ледзь не прысела, пачуўшы гэтае.
— I сапраўды яшчэ, мамо, мы маглі б крыху павыбіраць. Ідзем перакусім і зноў пойдзем. Вы прайшліся, адпачылі. Плечы распросцілі, — прагаварыла як мага найбольш ласкава.
РЭЦЭПТ НА СПАКОЙНУЮ СТАРАСЦЬ
— Ты, Кірыла, зрабі гэтак..., — зашаптаў нешта суседу Мікіта.
Назаўтра Кірыла збіў невялікую скрыначку, замкнуў, а ключык на шнурочку, нібы талісман, павесіў на шыю. З гэтай пары хадзіў ён ды пабразгваў змесцівам шкатулачкі. Нявесткі пераглядваліся паміж сабою і недаверліва паціскалі плячыма. Адносіны да Кірылы змяніліся. I да стала яго ветліва запрашаць пачалі, і больш смакавіты кусочак падложаць, і да працы не гоняць.
— Вы, тату, не ідзіце, вам цяжка. Мы і самі тую бульбу выкапаем, — прыдабралася малодшая.
— Так, паляжце лепш, адпачніце. Мы і малых з сабою возьмем, каб не перашкаджалі,.і кароў дарогаю перапнем, — не заставалася ў даўгу старэйшая.
А стары толькі сціскаў шкатулачку ды ласкавым словам успамінаў суседа.
На зіму Кірылу нават у хату са свіронка забралі.
— Ідзіце, ідзіце, там жа акасцянець можна. Што вы? Такі холад! Маладога дрыготкі бяруць, а старому і пагатоваму!
— Дык і ў нашай палавіне можна, хадзеце. Ложак ля сцяноўкі паставім, цёпла будзе, — лашчылася старэйшая.
— Чаго ж да вас? У нас і месца больш, і дзяцей няма. Старому спакой патрэбны, — не адступае малодшая.
А самі толькі глянуць на шкатулачку і ледзь да вачэй адна другой не скачуць.
Кірыла жыў, як у Бога за плячыма. I апраналі, і еў як чалавек, і грошы на папяросы давалі, і дарункі прыносілі. Адна толькі пойдзе, другая прыходзіць.
Пад весну стары занядужаў. З бакоўкі, дзе спаў, нявесткі не выходзілі. Адна другой так і спаглядала на рукі ці да ключыка не цягнуцца.
Пасля Вялікадня загаласілі. Ой, як плакалі! На труну падалі, а злосць у душы так і кіпела. Шкатулачка недзе прапала.
Калі людзі прыйшлі псалтыр чьгтаць, дык нявесткі ў бакоўку пабеглі. Шнырылі, заглядалі. Знайшлі яе за сундуком. Упала, відаць, з абяссіленай рукі. Кінуліся. Рвалі адна другой. Шкатулачка, нібы жывая, выслізгнулася з рук ды разбілася.
На покрыўку высыпаліся рознакаляровыя шкельцы ды дробныя каменьчыкі.
ПАЦЕШЫЛА
Хведар не ўставаў ужо мабыць з месяц. Жывот. Як схопіць, як зарэжа, дык неба, здаецца, лізаў бы.
— Ну, што з табою? — наведала неяк хворага кума Фрося.
— А вось, бачыш, да “магілёва”, відаць, ужо пара...
— Ой, што ты?! Што ты!? — і думаць грэх! Паправішся, яшчэ ўнукаў пажэніш. Прынядужаў ды і толькі. Мала гэта людзей хварэе? А маладых колькі? Шуркаву Зосю вазьмі. I хто б падумаў... Усяго толькі дваццаць год Здаровая, чырвоная, нібы вішня і раптам — палец спух. Нарыў паявіўся. Тфу, не ў хаце гаворачы! Гніло, гніло і ледзь не да локця руку абцялі. Ганігрэна ці гінгрэна, як там яны яе называюць. Выздаравееш, Федзя, не думай толькі, да сэрца моцна не бяры. Ну, але ўсё ж такі, што табе?
— Ай, ведаеш! Усё, кума! Адным словам усё! На лечаным кані даўга не наездзіш. Найгорш жывот. Вачыма, здаецца, з'еў бы, а пачнеш — нібы нажом нехта пора.