* Парэта - курорт ля Форлі, у Раманье.
** Форлі - гарады правінцый таго ж назову, у вобласці Раманья.
- І там жыццё маё злучыцца з тваім! - выклікнуў Місірыллі.
- З гэтага часу мая доля ісці на ўсё, - са ўздыхам сказала Ваніна. - Я згублю свой гонар дзеля цябе, але ўсё роўна... Ці будзеш ты кахаць зняважаную дзяўчыну?
- Хіба ты не жонка мне? - выклікнуў Місірыллі. - Любімая жонка! Я вечна буду цябе кахаць і здолею пастаяць за цябе.
Ваніне трэба было ехаць у госці. Ледзь Місірыллі застаўся адзін, як яго паводзіны здаліся яму варварскімі. «Што такое радзіма? - пытаў ён сябе. - Гэта ж не якая-небудзь жывая істота, да якой мы абавязаныя адчуваць удзячнасць за дабрадзейства і якая стане няшчаснай і будзе праклінаць нас, калі мы здрадзім ёй. Не, радзіма і воля - гэта як мой плашч: карысная вопратка, якую я павінен купіць, калі толькі не атрымаў яе ў спадчыну ад бацькі. У сутнасці, я люблю радзіму і свабоду таму, што яны мне карысныя. А калі яны мне не патрэбныя, калі яны для мяне як цёплы плашч у летнюю спёку, навошта мне купляць іх, ды яшчэ за такі вялікі кошт? Ваніна такая прыгожая і такая незвычайная! Да яе будуць заляцацца, яна забудзе мяне. У якой жанчыны бывае толькі адзін улюбёны? Як грамадзянін, я пагарджаю ўсімі гэтымі рымскімі князьмі, але ў іх столькі пераваг перада мною! Яны, вядома, чароўныя! Так, калі я сыйду, яна забудзе мяне, і я назаўжды яе страчу».
Уначы Ваніна прыйшла наведаць яго. Пьетра распавёў ёй аб сваіх ваганнях і аб тым, як пад уплывам кахання да яе ў душы яго паўстала дзіўная спрэчка аб вялікім слове «радзіма». Ваніна радавалася.
«Калі яму прыйдзецца выбіраць паміж мной і радзімай, - думала яна, - ён аддасць перавагу мне».
На суседняй званіцы прабіла тры гадзіны. Надышла хвіліна апошняга развітання. Пьетра вырваўся з абдымкаў сваёй сяброўкі.
Ён ужо стаў спускацца па лесвіцы, як раптам Ваніна, стрымліваючы слёзы, - сказала яму з усмешкай:
- Паслухай, калі б падчас тваёй хваробы за табой даглядала якая-небудзь вясковая жанчына, хіба ты нічым не аддзячыў бы ёй? Хіба не пастараўся б заплаціць ёй? Будучыня такая непрадказальная! Ты сыходзіш, на тваім шляху будзе столькі ворагаў! Падаруй мне тры дні, заплаці мне за мае клопаты, быццам я бедная сялянка.
Місірыллі застаўся.
Нарэшце ён пакінуў Рым і дзякуючы пашпарту, набытаму ў замежнай амбасадзе, дасягнуў бацькоўскай хаты. Гэта была для сям'і вялікая радасць: яго ўжо лічылі памерлым.
Сябры жадалі адсвяткаваць яго паспяховае вяртанне, забіўшы двух-трох карабінераў*.
* Так у Папскай вобласці завуцца жандары.
- Не будзем без крайняй патрэбы забіваць італьянцаў, якія валодаюць зброяй, - запярэчыў ім Місірыллі. - Нашая радзіма не выспа, як шчасліўка Англія; каб супраціўляцца ўварванню эўрапейскіх манархаў, нам спатрэбяцца салдаты.
Праз некаторы час Місірыллі, ратуючыся ад пагоні, забіў двух карабінераў з пісталетаў, падораных яму Ванінай.
За яго галаву прызначылі ўзнагароду.
Ваніна ўсё не прыязджала ў Раманью. Місірыллі вырашыў, што ён забыты. Самалюбства яго было кранутае; ён часта думаў зараз аб тым, што розніца ў грамадскім становішчы ўзвяла перашкоду паміж ім і яго ўмілаванай. Аднойчы, у хвіліну горкіх шкадаванняў аб былым шчасці, яму прыйшло ў галаву вярнуцца ў Рым, даведацца, што робіць Ваніна. Гэтая дзівацкая думка ледзь не ўзяла верх над усведамленнем доўгу, але раптам неяк на змярканні царкоўны звон зазваніў у гарах да вячэрні, і так дзіўна, быццам на званара напала рассеянасць. Гэта быў сігнал да збору венты, у якую Місірыллі ўступіў, як толькі вярнуўся ў Раманью. У тую ж ноч усе карбанарыі сустрэліся ў лесе, у прыстанку двух пустэльнікаў. Абодва яны спалі дужым сном пад уздзеяннем опіума і нават не падазравалі, дзеля якіх мэтаў скарысталіся іх халупай. Місірыллі прыйшоў вельмі смутны, і тут яму сказалі, што кіраўнік венты арыштаваны і што сваім новым кіраўніком карбанарыі вырашылі абраць яго, Пьетра, дваццацігадовага юнака, хоць сярод іх былі пяцідзесяцігадовыя старыя - людзі, якія ўдзельнічалі ў змовах з часоў паходу Мюрата ў 1815 годзе. Прымаючы гэтую нечаканую пашану, Пьетра адчуў, як забілася яго сэрца. Як толькі ён застаўся адзін, ён прыняў рашэнне не думаць больш аб маладой рымлянцы, якая так хутка забылася на яго, і ўсе свае думкі аддаць доўгу.
Праз два дні Місірыллі ў спісе асобаў, якія прыбылі і якія выехалі, што дастаўлялі яму як кіраўніку венты, прачытаў, што князёўна Ваніна прыбыла ў свой замак Сан-Нікола. Імя гэта занесла ў яго душу радасць і разгубленасць. Дарма ён дзеля адданасці радзіме прыглушыў жаданне ў той жа вечар панесціся ў замак Сан-Нікола - думкі аб Ваніне, якой ён пагрэбаваў, не давалі яму засяродзіцца на сваіх абавязках. На наступны дзень яны сустрэліся; Ваніна кахала яго ўсё гэтак жа. Затрымалася яна ў Рыме таму, што бацька, жадаючы выдаць яе замуж, не адпускаў яе. Яна прывезла з сабою дзве тысячы цэхінаў*.