Дзіця маленькае расло,
З Івасем удваіх гуляла.
Тым часам трохі падрасло.
Вось раз яны сабе гулялі
Удвух на вуліцы. Знайшлі
Дзве палачкі і прыняслі
Дадому мацярам на дровы.
Дзеткі звычайныя. Ідуць
I весяленькі і здаровы,
Аж люба глянуць, як ідуць.
I вось яно малое ўзяла
Другую палачку ў Івася,—
Івась гульнёю дзесь заняўся,—
Зрабіла крыжык ды нясло
Дамоў старэйшым паказаці,
Што й ён умее майстраваці.
Марыя ў сенічках здалёк
Дзяцей заўважыла і ўмлела,
Як на той крыжык паглядзела.
— Што ты зрабіў? Што, мой сынок?
То чалавек ліхі знарок
Цябе наўчыў, мой любы сын,
Зрабіць вось гэта... Кінь жа, кінь.
А ён, маленькі і нявінны,
Глядзіць і шыбенічку кінуў[237]
Ды зарыдаў, і пацяклі
У першы раз святыя слёзы
На ўлонне матцы. Ёй, нябозе,
Нібы палегчала. Ўзяла,
У халадочак завяла,
У садзік свой. Пацалавала
Ды коржыкам пачаставала,
Свяжуткім коржыкам. Яно ж
Папесцілася, пагуляла
Ды спатанькі сабе лягло
У роднай маткі на каленях.
I спіць сабе, бы ў райскім цені,
Пазбыўшы горачка таго.
I на адзінага свайго
Глядзіць матуля, глядзіць, плача
Ціхутка-ціха: анёл спіць,
Хоць бы ж яго не абудзіць,
Ды не дагледзела — няйнача
Слязы расінка, як агонь,
Упала на яго. Яно
I абудзілася. I слёзы
Марыя выцерла, смяецца,
Каб ён не бачыў. Ды, нябозе,
Ёй не ўдалося ашукаць
Малога сына. Ён зірнуў
I заплакаў.
Зарабіла
Ці то пазычыла ўдава
Капеек колькі на буквар.
Сама б вучыла, ды не знала ж
Яна пісьма таго. Ўзяла
Ды ў школу хлопца адвяла
Да іасеяў[238]. Даглядала ж
Яго сама. Сама вучыла
Дабру і розуму. Івась
Яму пад пару быў якраз,
Удвух сабе хадзілі ў школу,
Разам вучыліся. Ніколі
Не пагуляе ён з дзяцьмі
I не пабегае ні-ні.
Адзін-аднюсенькі, бывала,
Засядзе ён у бур’яне
Ды клёпку чэша. Памагала
Дзіця бацькам у працы іх.
Па сёмым нейк ужо гадочку —
Малы ўжо добра майстраваў,—
Адпачываючы ў куточку,
Стары на сына пазіраў.
Які то майстра з яго будзе?
Якія выйдуць з яго людзі?
Ды, ўзяўшы вёдзер, міс вянок,
I бацька з маткай і сынок —
Ну, як было расстацца з ім? —
На торг пайшлі ў Ерусалім.
Хоць і далёка, дык прадаці
Дарожай можна. Бацька й маці
Сядзяць сабе ды прадаюць
Дабро сваё. А дзе ж хлапчына?
Прапаў ён дзесь. Шукае сына
Ды плача маці — не чуваць
Яе сынка. У сінагогу
Зайшла маліць добрага бога,
Каб сын знайшоўся. Аж глядзіць —
Між рабінаў яе хлапчына,
Яе дзіцёнак той сядзіць
I навучае ён, нявінны,
Як трэба жыць, людзей любіць,
За праўду стаць, за праўду згінуць —
Без праўды гора. Гора вам,
Настаўнікі архіерэі!
Дзівіліся тут Фарысеі
I кніжнікі яго славам.
А радасць мацеры Марыі
Не скажаш словамі. Месію,
Самога бога на зямлі
Яна ўжо бачыць.
Прадалі,
Хвалу прынеслі ў храме богу
I весяленькія ў дарогу
Дадому рушылі ўначы
Ды халадочкам.
Падрасталі,
Вучыліся разам, растучы,
I гонар матчын падымалі
Святыя дзеткі іх. Са школы
Цярновым шляхам яны йшлі
Абодва. Божыя глаголы,
Святую праўду на зямлі
Яны сказалі. Распялі
За волю іх, святую волю!
Іван пайшоў у ціш пустыні,
А твой між люду. А за ім,
За сынам праведным сваім,
I ты пайшла. У той хаціне
Чужой пакінула яго
Святога Ёсіфа свайго.
Пайшла ў вандроўку па-пад тынню,
Аж покі-покі не дайшла
Аж да Галгофы.
Бо за сынам
Святая маці ўслед ішла.
I цяжкі крыж яго ўзяла
I чула, бачыла ды млела,
I моўчкі радасцю гарэла,
На сына гледзячы. А ён,
Бывала, сядзе на Элеоне[239],
Каб адпачыць. Ерусалім
Красуе горда перад ім
I ззяе ў залатым вісоне[240]
Ізраільскі архіерэй!
Раманскі залаты плебей[241]!
Гадзіна, дзве міне, не ўстане,
На матку на сваю не гляне
Ды аж заплача, гледзячы
На іудзейскую сталіцу.
I яна плача, ідучы
У яр па воду да крыніцы
Ціхусенька, і прынясе
Вады чысцюткай, і абмые
Стамлёныя ступні святыя,
I дасць напіцца, і страсе,
Садзьме той прах з яго хітона[242],
Зашые дзірачку нанова,
Пад смокву пойдзе і сядзіць
З трывогаю — о ўсесвятая!
Што сын балесным спачывае.
Аж вось дзятва сюды бяжыць
3-пад горада — яго любілі
Малыя дзетачкі. Слядком
За ім па вуліцах хадзілі.
А іншы раз на Элеон
Да яго бегалі малыя.
Вось і прыбеглі.— О святыя,
Вы найбязгрэшныя! — сказаў,
Як згледзеў дзетак, прывітаў,
Цалуе іх, благаслаўляе,
Гуляе з імі як маленькі.
Надзеў бурнус і, весяленькі,
З сваімі дзеткамі пайшоў
Ў Ерусалім сказаць сурова
Лукавым, грэшным праўды слова.
За тыя словы распялі...
Як распінаць яго вялі,
На скрыжаванні ты стаяла
З малымі дзецьмі. Мужыкі,
Яго браты, вучанікі
Усе ад страху паўцякалі.
— Няхай ідзе! Няхай ідзе!
Вось так і ён вас павядзе,—
Сказала дзецям і упала
На землю трупам.
Распялі
Тваю адзіную дзяціну!
Ты ж, адпачыўшы дзесь пад тынам,
У Назарэт адна пайшла.
Тваю сваячку пахавалі
Ў чужой пазычанай труне
Чужыя людзі. А Іана
Яе зарэзалі ў турме.
I Ёсіфа твайго не стала,
I ты адненькай гаравала,
Адна, як палец, бо такі
Твой лёс палатаны, нябога.
Браты яго, вучанікі
Няцвёрдыя, з душой убогай —
Яны на мукі не даліся,
Схаваліся і распаўзліся.
I ты іх мусіла збіраць.
I вось яны неяк сышліся
З табою ўночы сумаваць.
I ты, вялікая ў жэнах,
I іх паныласць, і іх страх
Развеяла, як пацяруху,
Сваім святым натхнёным духам.
Той дух святы свой унясла
У душы іхнія. Хвала
I пахвала табе, Марыя!
Мужы узнесліся святыя,
Далёка ў свет яны пайшлі
З імем святога твайго сына,
Твае балеснае дзяціны,
Любоў і праўду паняслі
Па свеце ўсім. А ты пад тынам,
Сумуючы, у бур’яне
Памерла з голаду. Амін.
вернуться
237
...I шыбенічку кінуў...— «крыжык» асацыіруецца з «шыбенічкай», бо на крыжах у старадаўнія часы распіналі асуджаных на смерць.
вернуться
238
Асеі, іасеі — іудзейская секта, якая мела некаторыя агульныя рысы з раннім хрысціянствам.
вернуться
240
Вісон — у тагачасных міжземнаморскіх краінах дарагая тканіна белага ці пурпуровага колеру.