Вецер буйны, вецер буйны!
Ты з морам гаворыш,—
Збудзі яго, зайграй ты з ім,
Спытай сіне мора!..
С.-Пецярбург
1838
ДУМКА
Цяжка-цяжка жыць на свеце
Сіраце без роду:
Няма куды прыхіліцца,—
Хоць з гары ды ў воду!
Утапіўся б маладзенькі
У той быстрай рэчцы;
Утапіўся б — цяжка жыці,
I няма дзе дзецца.
Ходзіць доля ў каго полем,
Каласкі збірае,
А мая дзесь, нягодніца,
За морам блукае.
Добра таму багатаму:
Яго людзі знаюць;
А са мною сустрэнуцца —
Вокам абмінаюць.
Багатага, губатага
Дзяўчына шануе;
З мяне, сіраты гаротнай,
Смяецца, жартуе.
«Ці я ж табе не прыгожы,
Ці не ў цябе ўдаўся,
Ці не люблю цябе шчыра,
Ці з цябе смяяўся?
Любі ж сабе, маё сэрца,
Любі, каго знаеш,
Але з мяне ты не смейся,
Калі ўспамінаеш.
А я пайду на край свету...
На чужой старонцы
Знайду лепшую ці згіну,
Як той ліст на сонцы».
Пайшоў казак сумуючы —
Нікога не кінуў;
Шукаў долі ў чужым полі
Ды там і загінуў.
Уміраючы, ўглядаўся,
Дзе сонейка ззяе...
Цяжка-цяжка уміраці,
Цяжка ў чужым краі!
Гатчына
1838
ДУМКА
Нашто чорныя мне бровы,
Нашто кары вочы,
Нашто леты маладыя,
Думачкі дзявочы?
Леты мае маладыя
Марна прападаюць,
Вочы плачуць, чорны бровы
Ад ветру ліняюць.
Сэрца вяне, нудзіць светам,
Як птушка без волі...
Нашто ж мне, краса мая ты,
Калі няма долі?
Цяжка-цяжка сіратою
Мне на свеце жыці;
Свае людзі —
Як чужыя,
Не з кім гаварыці;
Няма каму распытаці,
Чаго плачуць вочы;
Няма каму расказаці,
Чаго сэрца хоча,
Чаго сэрца, як галубка,
Дзень і ноч варкуе;
Ніхто яго не пытае,
Не знае, не чуе.
Чужы людзі не спытаюць —
Дый нашто пытаці?
Няхай плача сіраціна,
Няхай леты траціць...
Плач жа, сэрца, плачце, вочы,
Пакуль не заснулі,
Галаслівей, жаласлівей,
Каб ветры пачулі.
I каб буйныя панеслі
За сіняе мора
Чарняваму, здрадліваму —
На лютае гора!
С.-Пецярбург
1839
НА ВЕЧНУЮ ПАМЯЦЬ КАТЛЯРЭЎСКАМУ[2]
Сонца грэе, вецер вее
З поля на даліну;
Над вадою гне з вярбою
Чырвону каліну;
Самотнае на каліне
Гнёздачка гайдае.
А дзе ж дзеўся салавейка?
Не пытай, не знае.
Гора ўспомні ды кінь думаць...
Мінула... прапала...
Добра ўспомні — сэрца вяне:
Чаму ж ды не стала?
Вось жа гляну ды успомню:
Было, як змяркае,
Зашчабеча на каліне,—
Ніхто не мінае.
Ці багаты, каго доля,
Як маці дзяціну,
Прыбірае, даглядае,—
Не міне каліну.
Ці сіротка, што да свету
Ўстае працаваці,—
Прыпынецца, паслухае,
Як бацька ды маці.
Пытаюцца, размаўляюць —
Сэрцу люба ў грудзях...
I свет божы, як Вялікдзень,
I людзі як людзі!
Ці дзяўчына, што мілога
Штодзень выглядае,
Вяне, сохне сіратою,
Дзецца дзе, не знае.
На шлях пойдзе паўзірацца,
Паплакаць у лозах;
Зашчабеча салавейка,
Сохнуць дробны слёзы.
Паслухае, усміхнецца,
Пойдзе цемным гаем...
Нібы з мілым размаўляла...
А ён, знай, спявае
То дробна, то роўна, як бога благае.
Пакуль выйдзе злодзей на шлях пагуляць
З нажом у хляве,— пойдзе рэха гаем,
Пойдзе ды замоўкне — нашто шчабятаць?
Зацятую душу злодзея не спыніць,
Толькі страціць голас, дабру не наўчыць.
Няхай жа лютуе, пакуль сам загіне,
Пакуль безгалоўе груган пракрычыць.
вернуться
2
Катлярэўскі Іван Пятровіч (1769—1838) — украінскі паэт і драматург, аўтар паэмы «Энеіда», п’есы «Наталка-Палтаўка» і інш. твораў.