Новае выданне твораў Т. Шаўчэнкі ахоплівае большую частку паэтычнай спадчыны ўкраінскага Кабзара, уключае творы, розныя па тэматыцы, жанрава-стылёвых асаблівасцях, вобразна-выяўленчых сродках, і дае даволі поўнае ўяўленне пра ідэйны змест і паэтыку яго творчасці.
Пераважная большасць твораў даецца ў перакладах, якія былі зроблены для ранейшых выданняў «Кабзара» і выкананы на высокім прафесійным узроўні. Шэраг вершаў і паэм нанова перакладзены для прапануемага выдання нашымі вядомымі паэтамі Р. Барадуліным, В. Зуёнкам, Н. Гілевічам.
П. Броўка, гаворачы ў свой час пра сілу і хараство паэзіі Тараса Шаўчэнкі, пра яе ўздзеянне на беларускіх паэтаў прызнаваўся:
I мы з невычэрпных крыніц Кабзара
Чало асвяжаем жывою вадою.
Хочацца спадзявацца, што і наш сучаснік, знаёмячыся з Т. Шаўчэнкам на сваёй роднай мове, успрыме яго паэзію ва ўсёй невымернай глыбіні яе зместу і адчуе пры гэтым сапраўдную асалоду ад судакранання з хвалюючым, вечна жывым словам украінскага паэта.
Кузьма Хромчанка
Раве ды стогне Днепр шырокі,
Сярдзіты вецер вые, дзьме,
Гне ў дол галіны верб высокіх,
Угору хвалі ўзносіць, рве;
I месяц бледны ў тую пору
3-за хмар дзе-нідзе выглядаў,
Бы човен хісткі ў сінім моры,
То выныраў, то зноў знікаў.
Йшчэ трэці пеўні не спявалі,
Не гаманіў ніхто, не пеў,
Адно сычы ў гаі гукалі,
Ды ясень раз-параз скрыпеў.
У такі час пад гарою,
Каля таго гаю,
Што чарнее над вадою,
Хтось белы блукае.
Мо русалачка там выйшла
Матулі шукаці,
А мо казака чакае,
Каб заласкатаці.
Не русалачка блукае —
То дзяўчына ходзіць:
I не знае (бо вар’ятка),
Што такое робіць.
Так зрабіла варажбітка,
Каб журбы не знала,
Каб, ходзячы апаўночы,
Спала й выглядала
Казачэньку маладога,
Што летась пакінуў;
Вярнуціся абяцаўся,
Ды, мабыць, і згінуў!
Не кітайкаю пакрылі
Казацкія вочы,
Не памылі і твар белы
Слёзанькі дзявочы:
Арол выняў кары вочы
Яму ў чужым полі,
Бела цела ваўкі з’елі —
Такая ўжо доля.
Дарма што ноч дзяўчыначка
Яго выглядае...
Не вернецца чарнабрывы
Дый не прывітае,
Не распусціць касы доўгай,
Хустку не завяжа;
Не на ложак — ў дамавіну
Сіратою ляжа!
Такая ёй доля... О божа мой мілы!
За што ты караеш яе, маладу?
За тое, што шчыра яна палюбіла
Казацкія вочы?.. Не крыўдзь сірату!
Каго ж ёй любіці? Ні бацькі, ні маці:
Адна, нібы птушка, у далёкім краю!
Яна маладзенька — пашлі ж ты ёй шчасце,—
Бо людзі чужыя яе засмяюць.
Ці ж вінна галубка, што голуба любіць?
Ці ж вінен той голуб, што сокал забіў?
Сумуе, варкуе, белым светам нудзіць,
Лётае, шукае, думае — зблудзіў.
Шчасліва галубка: высока лятае,
Памчыцца да бога — мілога пытаць.
Каго ж сіраціна, каго запытае?
I хто ёй раскажа, і хто тое знае,
Дзе мілы начуе: ці ў цёмным гаю?
Ці ў быстрым Дунаі ён коніка поіць?
Ці, можа, з другою, другую кахае,
Яе, чарнабрыву, забыўся ўжо з тою?
Каб ёй прыдаліся арліныя крылы —
За сінім бы морам мілога знайшла;
Жывога б любіла, другую забіла,
А да нежывога — у яму б лягла.
Не так сэрца любіць, каб з кім падзяліцца,
Не так яно хоча, як бог нам дае;
Яно жыць не хоча, не хоча журыцца.
А думка — «журыся!» жалю задае.
О божа, такая, мабыць, твая воля,
Такое яе ўжо і шчасце і доля!
Яна ўсё ходзіць, з губ ні пары.
Шырокі Днепр не гаманіць;
Разбіўшы вецер чорны хмары,
Лёг каля мора адпачыць.
А з неба месяц так і ззяе;
І над вадою, і над гаем —
Кругом, бы ў вуху, ўсё маўчыць...
Аж бульк!.. З Дняпра павыныралі
Малыя дзетачкі вясёла.
«Хадзема грэцца! — закрычалі.
Зайшло ўжо сонца!» А ўсе голы,
З асокі косы (бо дзяўчаты).
— Ці ўсе вы тутка? — кліча маці.—
Хадзем вячэраць пашукаці.
Паскачэма, пагуляйма
Ды песеньку заспявайма:
вернуться
Прычынна — заварожаная, у дадзеным выпадку душэўнахворая ад чар варажбіткі дзяўчына.