Сташэўскi пераключыў дыяпазоны i свiснуў. Плач, дакладней, тоненькае тужлiвае завыванне панавала на ўсiх нясучых хвалях. Больш таго, плач чуўся з усiх бакоў, браць пеленг было бескарысна.
Яны так i не разабралiся, што гэта было - цi рэха перадачы са Станцыi, цi фокус нязвыклай перашкоды, цi нешта яшчэ... Буйная вiбрацыя скаланула раптам Горад. Аднекуль знiзу, з таямнiчых яго глыбiняў, пачулася нiзкае магутнае гудзенне. Адразу ў некалькiх месцах загучалi мулкiя моцныя ўдары - выбухалi "павуцiны". Грэхаў зiрнуў на пульт i жахнуўся. У прасторы адбываўся канец свету! Прыборы паказвалi вар'яцкi танец сiлавых палёў, неверагодную шчыльнасць выпраменьвання! Цiск за бортам то падаў да нуля, то ўзнiмаўся да велiчынi ўнутрызоркавага! Тэмпература мянялася штосекундна!..
Але на ўсё гэта яму было напляваць, галоўнае было тое, што ў цэнтры пульта глядзела на яго злавеснае рубiнавае вока: ахова рэактара давала збоi, поле не трымала, пульсавала, нешта яно расчапляла, i разгублены аўтамат хутка-хутка пераключаў генератары з асноўнага на дублiруючы.
Сташэўскi ацанiў небяспеку хутчэй за Грэхава.
- З танка, мiгам! - гаркнуў ён i адным рухам адкiнуў Малчанава да люка.
- Навошта?! - незвычайна здзiвiўся той.
Грэхаў прытармазiў. Дыега Вiрт моўчкi падштурхнуў ахопленага разгубленасцю камунiкатара да выхаду i махнуў на развiтанне рукой.
"Дружа, прыйшла твая чарга дзейнiчаць самастойна..." - мiльганула ў Грэхава iмгненная думка.
Танк iзноў iмчаўся над струменiстай чарнечай "вулiцы", пад iм грукацела i гуло, i наперадзе паказалiся ўжо рэдкiя клубы шэрага дыму: дзесьцi дагараў пасля падзення iглакол. Дзве блiскучыя фiгуры змяншалiся ў памерах i неўзабаве знiклi за паваротам.
Сташэўскi спрабаваў нешта зрабiць з наладкай аховы, але рубiнавае вока палала нястрымна, да выбуху заставалiся, магчыма, нейкiя iмгненнi, i Грэхаў усё павялiчваў хуткасць, быццам спрабуючы ўцячы ад самога сябе, ад сваiх думак i страху.
На адной з "вулiц", што перасякалi дарогу, дагаралi рэшткi разбiтага дэсантнага шлюпа, яны праскочылi паўз яго, але Сташэўскi крыкнуў: "Стой!" - i Грэхаў спынiў танк.
- Бяжы!
- Не!
- Ды бяжы!..
Сташэўскi раптам схапiў Грэхава за плячо, i ўсе яго сто з лiшкам кiлаграмаў вылецелi з крэсла.
- Я прашу цябе, Габрыэль, - амаль бязгучна сказаў ён.
Нiколi Грэхаву не забыцца на яго твар, калi ён гаварыў сваё: "Я прашу цябе, Габрыэль..."
Унутры яго быццам нешта зламалася. Ён не памятаў, як выбiраўся з кабiны, а калi азiрнуўся, танк быў ужо далёка. Нарэшце схаваўся за паваротам, а Грэхаў усё пазiраў яму ўслед праз слёзы, што набягалi на вочы, быццам ад злога ветру. Дзiўна, што "павуцiны" не звярнулi ўвагi на такую зручную для iх цэль: ас забыўся ўключыць генератар ахоўнага поля, горб якога адчувальным цяжарам цiснуў на спiну. Ён толькi глядзеў i лiчыў услых секунды. А потым асляпляльнае святло ўспыхнула над Горадам, выпалiла ўсе ценi да смяртэльна зыркай белiзны i апалiла твар гарачым дыханнем.
- Святаслаў! - прашаптаў Грэхаў застылымi губамi. - Святаслаў...
А Горад скаланаўся, вiбрыраваў, стагнаў, хiсталiся паўпразрыстыя сцены "будынкаў", растрэскваючыся пад акампанемент сатанiнскага грукату i скрыгату, нiзкi гул выбуху распаўзаўся цяснiнамi "вулiц", са свiстам праляталi, як вiхуры, над Горадам чароды "павуцiн". Пурпуровы смерч узносiўся ў неба. Зыркi, вясёлы i страшны смерч...
Грэхаў зрабiў крок наперад, i ў гэты час з чарады "павуцiн" над галавой выпаў "шэры прывiд" i апусцiўся зверху. На адзiн мiг незвычайная глыбiня раскрылася перад Грэхавым. Быццам расчынiлася брама ў iншы свет, у зусiм чужы яму свет iнакшай гармонii... Сусвет калыхнуўся i закружыўся вакол яго... I ён пачуў, i не толькi ён - пачулi i Дыега Вiрт з Малчанавым, якiя паспелi пакiнуць Горад, i пачулi людзi на Станцыi...
- Разумныя, спынiцеся! Не ўсе дарогi пазнання вядуць да мудрасцi, задумайцеся над гэтым! Мы не рыхтавалiся да кантакту з вамi, так атрымалася, што надышла пара ўмяшацца. Вы даволi аператыўныя i паслядоўныя людзi, мы недаацэньвалi вас.
Мы, тыя, каго вы называеце "шэрымi прывiдамi", даследуем жыццё дадзенай планеты не адно стагоддзе, але i да гэтай пары яна ў шмат чым загадка для нас. А вы... вы спрабуеце вырашыць гэтую праблему адным iмгненным высiлкам, вы спяшаецеся, падаеце, разбiваецеся, i нам усё часцей даводзiцца звяртаць на вас увагу, адрывацца ад сваiх задач i спраў.
Тое, што вы называеце Гарадамi, - гэта кантынуум больш складанага парадку, як прастора, гэта iншы сусвет, разумныя iстоты якога, са свайго боку, спрабуюць наладзiць кантакт з намi.
Вашае ж з'яўленне на планеце змянiла ўмовы iснавання Гарадоў, вы не валодаеце тымi вiдамi палёў, якiя не дэстабiлiзуюць iх, i пры вашым з'яўленнi Гарады распадаюцца. Вы, не ведаючы таго, знiшчаеце свет, населены самымi старажытнымi з iстот, якiя абагналi ў сваiм развiццi нават нас на мiльёны гадоў!
Вашы спробы асэнсаваць жыццё Тартара зразумелыя i натуральныя, але вы яшчэ не гатовыя да кантактаў i павiнны пайсцi з планеты. Задуманцеся над сказаным, разумныя! Удачы вам на доўгiм шляху!..
Уся перадача працягвалася iмгненне - хто б яны нi былi, "шэрыя прывiды", у развiццi яны сапраўды нашмат апярэдзiлi чалавецтва. Грэхаў яшчэ не паспеў ачуняць, як адчуў, што ён у палёце. Мiльгануў i застаўся ўбаку Горад, наблiзiлiся скалы, i яго беражна апусцiлi на рыжую глебу. "Шэры прывiд" узняўся ўгару i знiкнуў, ад скалы ж аддзялiўся металiчны гiгант i наблiзiўся да Грэхава. Гэта быў Вiрт.
- Жывы? - спытаўся ён з нейкай дзiўнай iнтанацыяй. I Грэхаў зразумеў.
- Не... - амаль злосна адказаў ён. - Яны не паспелi яго...
З-за скалы выйшаў Малчанаў, падышоў да iх, раптоўна абняў iх за плечы, i яны не згаворваючыся паглядзелi ўгору, у зыбкую чарнечу начной атмасферы Тартара, за якой дзесьцi iх чакалi ў трывозе таварышы. Зямляне...