Вось ужо і хата яе за бугром схавалася, вось апошні раз буслава гняздо на грушы відаць. Бывай, родная хата!
Плача Яліна-красуня, гарачымі слязамі заліваецца: “Аддалі мяне, прапілі мяне, збылі ў край далёкі. А там і сонца не ззяе, там і людзі злыя, усё сякерамі б’юцца. І па буднях там дождж, дождж, дождж, і па святах там дождж, дождж, дождж”.
Падплыў да берага дубовы човен, аплецены белаю лілеяю, і павезлі яе цераз раку, цераз межытокі дрыгвяныя, дзе толькі аднаму вузкаму палескаму чоўну плысці. К заходу сонца прыплыў човен на далёкую выспу. Уся яна пушчаю дрымучай абрасла, хмелем перавілася, павуціннем пераблыталася. І пасяродку гэтага царства мёртвага, бязлюддзя суворага стаіць палац закінуты з дзевяццю вежамі, а вакол яго па ставу нячутна плаваюць чорныя лебедзі. І ўсё як быццам сон здушыў: ціха, як на могілках.
Ходзіць Яліна па багатых пакоях - закінуты палац. Нават вужы знадворку
засталіся.
А ўжо і ноч бліжэй, пачалі ў вежах кажаны лятаць, калышучы павуцінне. Ціха-ціха, ноч на балоты сядае, зоры запальвае, увесь свет ад верху да нізу зорамі гарыць.
У замку святла няма і вакол хоць бы дзе людскі, цёплы, пяшчотны аранжавы агеньчык бліснуў, толькі бегаюць па куп’і сінія балотныя агні.
І раптам ззаду чалавечы голас загучэў, ды такі мяккі, малады, прыгожы.
- Чакай, не павяртайся, Яліна гожая, спудзішся ты нават выгляду майго, мая любая. Што ж казаць табе, чым прывеціць цябе, дрэўца маё маёвае? Звыкла ты жыці на цёплай зямлі, дзе сонца свеціць, дзе кветкі квітнеюць міласныя - не прыйдзецца табе даспадобы мой замак балотны. Цемра ў ім, багна на яго дыхае, сонца сюды не зазірае. Ах як цяжка жыці сярод камянёў балотных. Пашкадуй жа ты мяне, караля вужынага, пашкадуй маё прапашчае жыццё, пакахай мяне, гада падкалодн ага.
Адказала Яліна:
- Чую цябе, кароль вужоў, халоднае тваё жыццё ў шэрых камянях, шкадую я цябе. Аддалі мяне табе бацькі мае, таму буду я вернаю жонкай: не здраджу, не прадам ворагу, вернай буду да сканчэння дзён, але не прасі ты кахання майго, бо не маю яго я...
Вось і гады прайшлі, шмат разоў адляталі і зноў прыляталі на замкавыя ставы чорныя дзікія лебедзі. Жыве Яліна - вужыная каралева ў палацы ўжо не адна. Разам з ёю сустракаюць зімы з завірухамі белымі, вёсны з квітненнем балотных траў і восені, якія забіваюць на багнішчах балесную вольху, дзеці: сыны - Дуб ды Ясень і дочкі - Бяроза ды Асінка. Старэйшы, Дуб, моцны быў, каржакаваты, моц сваю пытаць любіў. Бярозка была пяшчотная, і з вачэй быццам святлом ззяла. У яе ж і Ясенька пайшоў, прыгожы, страмкі, светлы. Ды й Асінка была прыгожая: ломкая гэткая, пужлівая, тоненькая.
Але ўсё ж такі сумна Яліне. Мужа яна так і не бачыць удзень, бо ён не жадае, каб яна выгляду яго вужынага баялася. Ды й роднай хаты не відаць столькі год - таксама не жартачкі. Пачала яна мужа прасіць, каб той адпусціў яе з бацькамі пабачыцца. Паслухаў ён яе і кажа ціха:
- Што ж, з’ездзі, калі жадаеш. Сумна мне будзе. Адпускаю я цябе на тры дні і тры ночы, а потым, калі спознішся - будзе мне кепска. Буду я жыць гэты час у рацэ, калі вернешся - адламі ад крывой вольхі галінку і кінь яе ў струмень - я выпаўзу. Толькі дзеткам пра гэта накажы не казаць нікому. Яны ў палацы застануцца. І вось яшчэ што: кожны ранак прыходзь да межытокі і кажы такое:
Калі жывы ты, калі чуеш ты,
Як заву цябе, змарнелая, -Пырсні, пырсні з вадзяных глыбінь,
Закруціся, пена белая.
Калі ж вочы твае мілыя Не глядзяць на свет, яскравыя,
Пырсні, пырсні з вадзяных глыбінь,
Пена алая, крывавая.
Паехала Яліна дадому ў дубовым чоўне, абвітым белаю лілеяю. Вось хутка-хутка родная хата, вось выглянула ўжо яна з-за бугра, вось і бацька з маткаю стаяць на парозе і глядзяць на яе.
Гэткае шчасце! Добра пасля цёмнага вужынага каралеўства ў родным краі, дзе кожную сцежку сгаптаў ты па расе босы. Толькі-толькі распытала маці Яліну аб яе жыцці, як раптам кажа ёй старэйшы брат:
- Ну, досыць. Жыві з намі. Сама ж прызналася, што ніколі яму слова “каханы” не сказала.
- Не, не магу, дзяцей там пакінула я.
- Дзеці! Ці ж гэта дзеці, гэтыя нехрысці. Нашто табе дзеля іх жыці там, дзе й сонца не бывае.
- Мо таму й жыву, што сонца там няма, бо калі б добра там было - пайшла б адтуль прэч.
Ранак настаў, пайшла Яліна да межытокі. Усё як трэба, маці і дзеткі жывыя: паявілася, закруцілася белая пена з вадзяной глыбы. Вярнулася дадому, а братоў няма, недзе на сенажаць пашкандыбалі. Толькі не ведала Яліна, што зусім не на сенажаць паехалі яны, а на тую самую выспу, дзе яна жыла. Яліна ж ім, дрэннага не прадчуваючы, аб гэтым апавяла. І тыя парашылі, што, калі заб’юць яны вужа, вернецца іх сястра ў родны дом.