— Бабы, дальбо, нехрышчоная!— упэўнена ўжо заявіла Руселіха, бытта выкрыла вялікае злачынства.
— Ах, божа ж мой, божа, а то шчэ што такое?!--з жахам ускрыкнула Аўхіміха.— Як нам жыці з ёю!..
Жанчыны перахрысціліся.
Вясковым людзям з пакалення ў пакаленне перадаваўся містычны страх перад ненармальнымі ды калекамі. Найбольшым грахом лічылася не дапамагчы такому чалавеку. Прыблуду трэба было некуды ўладкаваць.
Стараста дазволіў нямой пасяліцца ў пустой хаціне.
Бойкая Марыся не паленавалася схадзіць у мястэчка Крынкі і дамовіцца з рэстараншчыкам Хайкелем, каб ён узяў да сябе няшчасную круціць сатуратар да газіроўкі і спружыну ў «шафе, што іграе».
З часам людзі звыкліся, як летам босая, а зімой— у вялізных салдацкіх чаравіках без шнуркоў нямая з нейкай лёгкай пакорнасцю валочыць у мяшку з крынкаўскага рэстарана аб'едкі — перамешаны цукар з кашай ды селядцом — і так сабе жыве.
Седзячы пад тым самым бэзам на валунах, што блішчалі, як адпаліраваная косць, агорнутыя забабонным страхам цёткі праводзілі ўважлівымі вачыма нямую і ўздыхалі:
— Як маецца небарака!..
— Што зробіш, калі гэтаму стварэнню гасподзь чамусьці адной клёпкі не даў!
Вечарам трэба было ўладкаваць дзяцей, клапаціцца аб вячэры — на каменнях, як ужо было сказана, сядзелі адны мужчыны. Яны выпадак разбіралі больш грунтоўна.
Прызвычаены да таго, што ўсё на свеце мае сваю прычыну, самастойны мужык, Клімовічаў Лаўрэн, ламаў сабе галаву:
— Так-то яно так. Але для чаго, скажы, трэ было нарадзіцца ёй без языка?! Каб адно мэнчыцца?..
— I забрысці не да каго-небудзь, а — да нас? — паддаваў жару Русель.— Хай бы затрымаласа ў Гуран ці Плянтах — свет жа велькі! — а то, халера,— на табе, тут!
— Недармо ўсё гэто, от пабачыце!
— Мо для выпрабавання бог паслаў?!
— А што думаеш? Раней гэтак часта бывало. Пажыве, пажыве ў вёсцы такі пасланец год-другі, потым бог да сябе яго забірае, а ў вёсцы знаменні адкрываюцца!..
Лаўрэн паківаў галавой.
— Шчэ бяды вёска не абярэцца, калі скрыўдзіць хто такую нядойду!..
— О-о, трэ цяпер глядзець ды глядзець!
— Бабы ёю заняліса!..
— Марыся мая Хайкеля папярэдзіла,— не прамінуў пахваліцца сваёй кабетай Русель.— Схадзіла да яго і зрабіла ўсё як трэ!.. Адно ці верыць такому недавярку?..
3
Мінуў нейкі час, і нечакана для ўсіх таўстаногая дурніца нарадзіла сына.
— Бабы, а чаго ад яе хацець?..— разважыла Руселіха.— Мало — дурная, шчэ і пакорная, як цялушка!.. Што яна з дзіцем рабіць будзе?
Грыбоўшчынскія цёткі папракліналі местачковага нягодніка, што спакусіў сірату, і зачасцілі ў халупку, дзе сярод трантаў кешкалася дзіўная пара, завохкалі: дзіця з'явілася на свет вялікае і рухавае, такім бываюць адно гадавалыя малыя.
Выхаванне груднога дзіцяці — далікатная школа эмацыянальнага жыцця. Успрыняцце свету для такога жэўжыка даходзіць праз тонкае адчуванне адценкаў роднага слова, разам з ласкавым і клапатлівым, трывожным і чулым, уміленым і мудрым выражэннем мацерыных вачэй, з яе радасным захапленнем, смехам і дыханнем. Дурніца такога багацця, вядома, сыну даць не магла. Псіхіка хлопчыка, бы ў таго няшчаснага падкідыша, які трапіў у нару да ваўчыцы на выхаванне, пайшла на перакос. Але жахлівыя скуткі гэтай анамаліі людзі меліся адчуць значна пазней.
Покуль што цёткі зносілі парадзісе падарункі і дапамагалі ёй чым маглі. Жонка Аўхімюка заўважыла ў ненармальнай яшчэ і эпілепсію.
— Слухайце, бабы, але ж нямая—прыпадачная! — аб'явіла яна сяброўкам.— А божа ж мой, каб хоць не задушыла малое, калі прыступ кіне!..
Трывожыцца ім давялося нядоўга.
Крынкаўскія ўхажоры дурніцу да непрытомнасці напаілі, і яна перад вёскай сканала. Хаваць на могілках нехрышчоную поп не дазволіў, і яе закапалі на выгане. Сіраціну аддалі да гаспадара Станкевіча пасвіць гусей. Цёткі дамовіліся, вядома, што чалавек сірату завядзе ў Крынкі ды ахрысціць.
Першыя словы малы пачаў вымаўляць толькі ў шэсць год. Аднак жвавы і непераборлівы хлопчык, які еў і свіную бульбу, ніколі не хварэў ды спаў у хляве разам з каровамі, дзядзьку здавальняў.
Неўзабаве за сіратой пачалі заўважаць ненатуральную сілу.
Калі пастухі пачыналі дужацца, Станкевічаў парабак даваў рады нават пераросткам. А то ўзлазілі яму на плечы браты Аўхімюкі, і ён пёр іх праз вёску подбегам. I ніхто, напэўна, не ўмеў так «выстраліць» з жабы ці дабрацца да вераб'інага гнязда...
Станкевіч сам быў католік, усё ніяк не мог вырашыць, куды ж яму завезці малога парабка: да касцёла ці да бацюшкі? Аднаму і другому трэба было плаціць грошы альбо валачы два пуды жыта. I дзядзька нарэшце махнуў рукой.