Але на ўсё гэта яму было напляваць, галоўнае было тое, што ў цэнтры пульта глядзела на яго злавеснае рубінавае вока: ахова рэактара давала збоі, поле не трымала, пульсавала, нешта яно расчапляла, і разгублены аўтамат хутка-хутка пераключаў генератары з асноўнага на дубліруючы.
Сташэўскі ацаніў небяспеку хутчэй за Грэхава.
— З танка, мігам! — гаркнуў ён і адным рухам адкінуў Малчанава да люка.
— Навошта?! — незвычайна здзівіўся той.
Грэхаў прытармазіў. Дыега Вірт моўчкі падштурхнуў ахопленага разгубленасцю камунікатара да выхаду і махнуў на развітанне рукой.
«Дружа, прыйшла твая чарга дзейнічаць самастойна...» — мільганула ў Грэхава імгненная думка.
Танк ізноў імчаўся над струменістай чарнечай «вуліцы», пад ім грукацела і гуло, і наперадзе паказаліся ўжо рэдкія клубы шэрага дыму: дзесьці дагараў пасля падзення іглакол. Дзве бліскучыя фігуры змяншаліся ў памерах і неўзабаве зніклі за паваротам.
Сташэўскі спрабаваў нешта зрабіць з наладкай аховы, але рубінавае вока палала нястрымна, да выбуху заставаліся, магчыма, нейкія імгненні, і Грэхаў усё павялічваў хуткасць, быццам спрабуючы ўцячы ад самога сябе, ад сваіх думак і страху.
На адной з «вуліц», што перасякалі дарогу, дагаралі рэшткі разбітага дэсантнага шлюпа, яны праскочылі паўз яго, але Сташэўскі крыкнуў: «Стой!» — і Грэхаў спыніў танк.
— Бяжы!
— Не!
— Ды бяжы!..
Сташэўскі раптам схапіў Грэхава за плячо, і ўсе яго сто з лішкам кілаграмаў вылецелі з крэсла.
— Я прашу цябе, Габрыэль, — амаль бязгучна сказаў ён.
Ніколі Грэхаву не забыцца на яго твар, калі ён гаварыў сваё: «Я прашу цябе, Габрыэль...»
Унутры яго быццам нешта зламалася. Ён не памятаў, як выбіраўся з кабіны, а калі азірнуўся, танк быў ужо далёка. Нарэшце схаваўся за паваротам, а Грэхаў усё пазіраў яму ўслед праз слёзы, што набягалі на вочы, быццам ад злога ветру. Дзіўна, што «павуціны» не звярнулі ўвагі на такую зручную для іх цэль: ас забыўся ўключыць генератар ахоўнага поля, горб якога адчувальным цяжарам ціснуў на спіну. Ён толькі глядзеў і лічыў услых секунды. А потым асляпляльнае святло ўспыхнула над Горадам, выпаліла ўсе цені да смяртэльна зыркай белізны і апаліла твар гарачым дыханнем.
— Святаслаў! — прашаптаў Грэхаў застылымі губамі. — Святаслаў...
А Горад скаланаўся, вібрыраваў, стагнаў, хісталіся паўпразрыстыя сцены «будынкаў», растрэскваючыся пад акампанемент сатанінскага грукату і скрыгату, нізкі гул выбуху распаўзаўся цяснінамі «вуліц», са свістам праляталі, як віхуры, над Горадам чароды «павуцін». Пурпуровы смерч узносіўся ў неба. Зыркі, вясёлы і страшны смерч...
Грэхаў зрабіў крок наперад, і ў гэты час з чарады «павуцін» над галавой выпаў «шэры прывід» і апусціўся зверху. На адзін міг незвычайная глыбіня раскрылася перад Грэхавым. Быццам расчынілася брама ў іншы свет, у зусім чужы яму свет інакшай гармоніі... Сусвет калыхнуўся і закружыўся вакол яго... І ён пачуў, і не толькі ён — пачулі і Дыега Вірт з Малчанавым, якія паспелі пакінуць Горад, і пачулі людзі на Станцыі...
— Разумныя, спыніцеся! Не ўсе дарогі пазнання вядуць да мудрасці, задумайцеся над гэтым! Мы не рыхтаваліся да кантакту з вамі, так атрымалася, што надышла пара ўмяшацца. Вы даволі аператыўныя і паслядоўныя людзі, мы недаацэньвалі вас.
Мы, тыя, каго вы называеце «шэрымі прывідамі», даследуем жыццё дадзенай планеты не адно стагоддзе, але і да гэтай пары яна ў шмат чым загадка для нас. А вы... вы спрабуеце вырашыць гэтую праблему адным імгненным высілкам, вы спяшаецеся, падаеце, разбіваецеся, і нам усё часцей даводзіцца звяртаць на вас увагу, адрывацца ад сваіх задач і спраў.
Тое, што вы называеце Гарадамі, — гэта кантынуум больш складанага парадку, як прастора, гэта іншы сусвет, разумныя істоты якога, са свайго боку, спрабуюць наладзіць кантакт з намі.
Вашае ж з'яўленне на планеце змяніла ўмовы існавання Гарадоў, вы не валодаеце тымі відамі палёў, якія не дэстабілізуюць іх, і пры вашым з'яўленні Гарады распадаюцца. Вы, не ведаючы таго, знішчаеце свет, населены самымі старажытнымі з істот, якія абагналі ў сваім развіцці нават нас на мільёны гадоў!
Вашы спробы асэнсаваць жыццё Тартара зразумелыя і натуральныя, але вы яшчэ не гатовыя да кантактаў і павінны пайсці з планеты. Задумайцеся над сказаным, разумныя! Удачы вам на доўгім шляху!..
Уся перадача працягвалася імгненне — хто б яны ні былі, «шэрыя прывіды», у развіцці яны сапраўды нашмат апярэдзілі чалавецтва. Грэхаў яшчэ не паспеў ачуняць, як адчуў, што ён у палёце. Мільгануў і застаўся ўбаку Горад, наблізіліся скалы, і яго беражна апусцілі на рыжую глебу. «Шэры прывід» узняўся ўгару і знікнуў, ад скалы ж аддзяліўся металічны гігант і наблізіўся да Грэхава. Гэта быў Вірт.