Першы вывад, які яна зрабіла пасля некалькіх ператварэнняў, быў такі: у кожнага ёсць вораг больш дужы і лепш прыстасаваны да жыцця; але і ў гэтага ворага ёсць свой вораг, і ў таго — свой, і дзе канец — невядома.
І другі вывад зрабіла былая Дафнія: жаданням — мяжы няма: дасягнуўшы аднаго, адразу хочацца другога, новага, і гэта таксама бясконца. Калі высвятлялася, што нехта дужэйшы за яе, яна неадкладна займала яго месца. І не толькі не хацела залежаць ад каго-небудзь або кагосьці баяцца — яна ўжо не мірылася і з роўнымі сабе.
А вось і трэці вывад: немагчыма ўявіць нічога больш вартага жалю і ўбогага, як тая Старая Дафнія, якая першая знайшла Плацінавы Абруч...
Яна па чарзе перабывала ў ролі Шыпучай Змяі, Змрочнай Пантэры, Раз'юшанага Вепра, Клыкастага Воўка і іншых ролях. Потым: нарэшце ператварылася ў Грознага Мядзведзя, бо ў трох краях не было нікога больш магутнага і грознага, чым ён. Але толькі першы час яна адчувала задавальненне ад становішча Грознага. Бо калі і Мядзведзь — мяжа, дык гэта вельмі сумна. Што бегае за мяжой?..
Так ён, цар лесу, і блукаў па гарах і далінах, і не давала яму супакою думка: што далей?
11
Тры ноблы, паведамляе нам далей зачараваны Пасвячоны, спакойна глядзелі на экран.
— Якая алагічная эвалюцыя, — нарэшце сказаў Першы. — Не, гэта не нашы лоны, нічога нават прыблізна падобнага няма.
— Што мы ўжо адзначылі, — адклікнуўся Другі.
— Ты, выходзіць, лічыш, — звярнуўся Настаўнік да Першага, — што калі б гэта былі нашы лоны ці падобныя да нашых, то яны эвалюцыянавалі б у нас?
— Так, не думаў, што стары Спіу так звязаў цябе, — весела заўважыў Другі.
Першы сумеўся.
— Даўно... У першыя гады Студыі... Адным словам, тады я патаемна раскруціў лонаў. Настаўнік! Яны вымерлі! Нашы лоны вымруць!
— Мабыць, ты карыстаўся недасканалым, вучнёўскім эльвентарам, — спакойна прамовіў старшы. — Гэта так?
— Так... Некалькі стадый прамільгнула... Я ведаю — я не павінен быў... Але такі вынік... Выміранне!.. Я гатоў сваю віну...
— Спецыфічныя токі планеты Хі, на якой ты не паспеў яшчэ адаптавацца, выклікаюць парой перабольшанае пачуццё віны.
— Спецыфічныя токі Хі, — нібы рэха, адклікнуўся Другі.
Першы апусціў галаву...
На экране брыў па лясным гушчары калматы чорны мядзведзь; ён быў змрочны і сумны. І раптам паказаліся маляўнічае возера, травяністы беражок, сонечнае неба і на беразе — тры істоты.
Гэта было апоўдні. Істоты сядзелі колам, пілі нешта, любаваліся прыродай і гутарылі. Усе тры — мужчыны.
Адзін піў гарбату з чарнічным сочывам і ўпэўнена казаў, што ўсё на свеце грунтуецца на інстынктах, бо інстынкты непераходныя.
— Адсюлека што выходзіць? — пытаўся ён. — Што і як? А тое выходзіць, што немагчыма пра інсцікт сказаць, што гэны вось, значыцца, добры, а гэны — цьфу. Дык гэныя самыя яны, як адзін, ці, па-вашаму, добрыя ўсе, — нікудышныя.
Другі піў гарбату з мёдам і нізашто не згаджаўся з ім.
— Гэнта твая кансэпцыя няправільная. Як кажуць, ва ўсёй сваёй паўнаце. Тут жа, да прыкладу, калі ж па-тваёму, то акурат выходзіць, што ўсё ўсем можна. Так? Так. А як жа так вось можна? Гэнтыя самыя, як ты кажаш, ісцінты нельга пушчаць на самацёк. Вунь, возьмем, баба ў мяне...
— Іові энд бові! — усклікнуў трэці з прыяцеляў. — Каралі і капуста! Усё так. — Ён быў самы худы і стары і самы нязграбны з трох; ён піў гарбату, падліваючы ў свой кубак нешта з фляжкі, якую вымаў з унутранай кішэні і хаваў назад. — Іові энд бові.
— Бач? — сказаў той, што піў з мёдам. — Падтрымлююць мяне. Калі ж для карысці вобчаства, дык трэбаць гэнтыя ісцінты падзяліць. Каторыя карысныя — туды, — і ён паставіў свой кубак перад худым, — а каторыя некарысныя або, як кажуць, шкадлівыя, гэнтыя пушчай ідуць сюды. — І кубак худога апынуўся перад прамоўцам, і той адразу спорна адпіў.
— А хто ж табе скажаць, які інсцікт карысны, а які храновы? — усміхнулася чарнічнае сочыва.
— Дык трэба ж глядзеці, глядзеці! — загарачыўся мёд. — Глядзеці! А як жа? Добраму — калі ласка, просім. А каторы кепскі — стоп, хэндэ хох. А то адзін гэны толькі хавус выйдзець. Баб вунь распусцілі...
— Аддай мой кубак, — сказаў худы і заплакаў.
Злоўлены пакрыўдзіўся, сказаў, што маніпуляцыя з кубкамі патрэбна была для нагляднасці, адпіў яшчэ крыху, потым аднавіў статус кво і панура працягваў: