Усё ж гэта быў не зусім той брыдотны стан, як некалькі гадзін назад, у фае будынка на Фрунзе, 5, — калі сэрца абрываецца, і слабасць, і мрояцца чорт ведама якія галюцынацыі. Цяпер крышку іншае было, больш лёгкае. Трухан ужо ведаў, што галоўнае тут не паддацца, сціснуць зубы і выстаяць… Сціснуў. Выстаяў. І не толькі не даў прыступу паўтарыцца, а ад злосці на сябе, на тое, што ён такі нягеглы, яшчэ добра каўтнуў, і яшчэ.
«Хопіць, — забраў у яго пляшку клапатлівы Ведрыч. — Жывы? Ці хуткую выклікаць?»
«Дай лепш цыгарэту».
У Ведрыча хапіла розуму не даць; сам ён закурыў.
«А цяпер, калі мы адныя, — сказаў строга, важна, як следчы на допыце, — праўду, Трухан, і толькі праўду! Я хачу ведаць, хто ты. Што з табою такое. Чаму ты ўвесь час прыдурваешся? Я ж цябе наскрозь бачу. Ты зусім не той, за каго сябе выдаеш».
«Так», — пацвердзіў Трухан. Ноздрамі ён прагна лавіў чужы дым.
«Вось бачыш. Я гэта адразу зразумеў. Дык слухаю. Хто ты на самой справе?»
І Трухан, п’яны ад віна, ад непрывычнага субяседніка, а больш ад гонару, што вось выпіў — і нічога не здарылася з ім, упершыню ў жыцці прызнаўся чужому чалавеку, што піша.
«У цябе гэта на ілбе адпячатана, — анічуць не здзівіўшыся, сказаў Ведрыч. — Прозу, канечне?»
«Канечне… калі можна назваць… прынамсі, не рыфмамі».
«Забіваў бы гэтых празаікаў! — сказаў Ведрыч, плюнуў на падлогу і расцёр чаравікам. — Верыш ім, раскрываешся — а яны, аказваецца, чарговую ролю рэпеціруюць. У вобраз ужываюцца! Выцягваюць чалавека на шчырасць, каб скарыстаць гэта потым у сваіх хрэновенькіх творах!»
«Ды я яшчэ там, на балконе, хацеў прызнацца… Проста — у чым было прызнавацца? Я сам не ведаю, што пішу. Ці гэта фантазіі, ці гэта сны, ці рэалізм… Абышто, карацей!»
Відаць, шчыра ў яго атрымалася, бо Ведрыч змякчыўся.
«Веру. Так і павінна быць. Кожны пісьменнік, калі ён людскі пісьменнік, павінен ламаць, ці хоць бы старацца ламаць жанравыя ўмоўнасці... Сны? Ну, хай сабе сны. Усё нашае жыццё адзін доўгі сон, а тым больш творчасць, гэта — падвойны сон, сон у сне… Але, — спахапіўся ён, — цябе ж яшчэ праэкзаменаваць трэба. Калі ты такі разумны, як сам сябе выстаўляеш…»
«Ды з чаго ты ўзяў?!»
«…Калі ты такі афігенны празаік, дык ахарактарызуй нашу сёняшнюю кампанію. Нэлі, мяне, Церашкова… Ці хоць бы мяне аднога — як літаратурны тып. Што я такое ў чужых вачах? Толькі адразу, не думаючы, з чыстага ліста».
«Цябе?»
Трухан задумаўся на міг. Віно — чарнільца ўзбуджала яго з кожнай хвілінай, яно, роднае, надыктоўвала яму зараз хуткія да шалёнасці думкі і падганяла да дзеяння. Ён злавіў сябе на тым, што сапраўды пачынае разумець усё навокал: і Ведрыча, і Нэлі з Церашковым, і гэтую кухню, і пляшку ў сваёй руцэ; не толькі разумець, але бачыць паміж усім гэтым нейкую трывалую сувязь.
«Памойму, — сказаў ён, абыходзячы вакол Ведрыча, як вакол статуі, і абглядваючы яго, — памойму, ты сваяк, ці прамы нашчадак усім гэтым Пёцефі, Каліноўскім, д’Арк, Касцюшкам, памойму — ты з тых шалапутных, непаседлівых, вечна няўрымслівых галоў, якія ёсць у кожным народзе, якія, калі ўгадаюць нарадзіцца ў патрэбны час, гэта значыць, калі бываюць запатрабаваныя сваім народам — тады робяцца нацыянальнымі героямі: вызваляюць Радзіму ад захопнікаў, кідаюцца грудзьмі на амбразуры, узрываюць сябе разам з ворагам гранатамі, ідуць у партызаны, заводзяць ворагаў у балоты…»
«Дарэчы, — перабіў Ведрыч, які слухаў з задавальненнем, нават жмурыўся, як наеты кот, — ведаеш оперу «Іван Сусанін»? Куды ты завёў нас, пракляты падманшчык? — Ідзіце вы на…, я сам заблудзіўся!»
«…Пра якіх потым складаюць песні, легенды і балады. Калі ж не пашчасціла з эпохай, не падгадалі з нараджэннем і час ім выпадае застойназадушны, як у нас цяпер — так уся гэтая звышэнергія расходуецца на абышто, у лепшым выпадку на словы, як ты сёння на іншай кухні абсалютна правільна заўважыў. Тады такія, як ты, не ведаюць, куды сябе прыткнуць. Яны незапатрабаваныя, нязручныя, з кагорты ўсіх гэтых — ПячорыныхАнегіныхАбдзіраловічаў… пры адной вельмі істотнай розніцы! У тых, класічналішніх, было хоць нешта, за што яны чапляліся: жанчына, каханне да яе; у вас — такіх, як ты — няма нават гэтага, вы далей пайшлі, вас і каханне не ратуе, ужо і яно здаецца чымсьці банальным, састарэлым, дужа малой драбязою, не вартай таго, каб траціць на яе энергію і душу; як таму асілку замест шматпудовай штангі падымаць саломінку…»