Выбрать главу

Ёна пiў гарбату, разглядаў эцюд, якi ўжо паспяваў паставiць на яго мальберце руплiвы вучань, жартаваў з сябрамi, раптам прыгадаўшы, ласкава прасiў аднаго занесцi на пошту стос напiсаных уночы лiстоў, падымаў малога, якi зачапiўся за яго нагу, пазiраваў для фотаздымка, потым, пачуўшы: "Ёна! На дрот!" - лавiраваў са шклянкай i з прабачэннямi праз натоўп, якi загачваў увесь калiдор, вяртаўся, падмалёўваў куток у карцiны, спыняўся, каб адказаць чароўнай асобе, што ён, вядома ж, намалюе яе партрэт, i зноў паварочваўся да мальберта. Нейкi час ён працаваў. Але чулася зноў: "Ёна, тут па твой подпiс!" - "Што там? - пытаўся Ёна. - Паштальён?" - "Не, кашмiрскiя вязнi". "Хвiлiнку, хвiлiнку!" I Ёна бег да дзвярэй сустракаць маладога барацьбiта за людскiя правы з яго пратэстам, заклапочана пытаўся, цi не тычыцца справа палiтыкi, атрымаўшы запэўненне, што тут ён можа быць абсалютна спакойны, ставiў свой подпiс, але адначасова мусiў выслухаць папрокi, у якiх яму нагадвалася пра абавязкi, што вынiкаюць з яго прывiлеяванага становiшча, як мастака, i нарэшце вяртаўся ў пакой, дзе яго ўжо знаёмiлi з новаспечаным чэмпiёнам па боксе i драматургам нейкай замежнай дзяржавы, хоць ён так i не мог уцямiць, каторага як завуць. Пяць хвiлiн драматург марна намагаўся ўсхваляванымi позiркамi выказаць тое, што больш выразна яму не дазваляла зрабiць няведанне французскай мовы, а Ёна толькi кiваў галавой у знак сардэчнай сiмпатыi. На шчасце, гэта безвыходнае становiшча прыходзiла да развязкi дзякуючы знакамiтаму празарлiўцу, якi таксама хацеў пазнаёмiцца з вялiкiм мастаком. Зачараваны, Ёна прызнаваўся яму ў сваiх шчырых пачуццях, мацаў пачак лiстоў у кiшэнi, хапаўся за пэндзлi, наважваўся ўжо зноў узяцца за працу, але спачатку яшчэ мусiў падзякаваць за парачку толькi што падораных сетэраў, вёў iх у спальню, прымаў ад дарыльнiцы запрашэнне на сняданак, але, пачуўшы Луiзiны крыкi, зноў бег у спальню, каб на свае вочы пераканацца, што сетэры не былi навучаныя жыць у кватэры, i цягнуў iх у душавую, дзе яны вылi i не сунiмалiся нi на хвiлiну. Зрэдку, цераз галовы гасцей, Ёна лавiў Луiзiн позiрк, i яму здавалася, што яе вочы поўныя смутку. Нарэшце дзень абарочваўся прыцемкам, некаторыя наведвальнiкi развiтвалiся, iншыя яшчэ затрымлiвалiся ў вялiкiм пакоi i замiлавана глядзелi, як Луiза кладзе дзяцей спаць, у чым ёй ласкава дапамагала элегантная паненка ў капялюшыку, якая вельмi журылася з тае прычыны, што цяпер ёй зноў трэба вяртацца ў свой двухпавярховы маёнтак, дзе жыццё здаецца зусiм не такiм утульным i цёплым, як тут.

Аднойчы ў суботу, у другой палове дня Рато прынёс Луiзе мудрагелiстую сушылку бялiзны, якую можна было б усталяваць на кухнi пад столлю. Кватэра была ўжо бiтком напакавана гасцьмi, у маленькiм пакойчыку ў цесным гурце сапраўдных знаўцаў Ёна рабiў партрэт той, што падаравала яму сабак, а побач нейкi iншы мастак маляваў самога Ёну. Як сказала Луiза, гэта быў дзяржаўны заказ. "Карцiна будзе называцца "Мастак за працай"". Рато адышоўся ў кут i пачаў назiраць за сябрам, якi, вiдаць, вельмi занурыўся ў работу. Адзiн знаўца, якi Рато раней нiколi не бачыў, нахiлiўся да яго i шапнуў: "Гляньце, якi ў яго выгляд, га!" Рато нiчога не адказаў. Але той не сунiмаўся: "Вы мастак, я таксама. Дык вось, верце мне, ён здае". - "Ужо?" - сказаў Рато. "Але. Гэта ўсё поспех. Поспеху не вытрымлiвае нiхто. Як мастак, ён ужо прапаў". - "Дык ён здае цi ўжо прапаў?" - "Калi мастак здае, ён прапаў. Гляньце - яму няма чаго маляваць. Цяпер малююць яго самога - а потым павесяць на цвiк".

Многа пазней, калi было ўжо за поўнач, Луiза, Рато i Ёна сабралiся ў спальнi. Ёна стаяў, Луiза i Рато сядзелi на ложку, усе маўчалi. Дзецi спалi, сабакi былi ў вёсцы, куды iх удалося звезцi за невялiкую плату, толькi што Луiза перамыла гару пасуды, Ёна з Рато яе перацерлi, усе былi вельмi стомленыя. Калi яны былi ў кухнi, Рато, гледзячы на стос талерак, прапанаваў: "Вазьмiце сабе пакаёўку". Але Луiза маркотна адказала: "Ды дзе ж яна тут прыткнецца?" Цяпер яны маўчалi. "Ты задаволены?" - раптам запытаўся Рато. Ёна ўсмiхнуўся, хоць выгляд у яго быў змораны. "Але. Усе са мною вельмi прыязныя". - "Не, - сказаў Рато. - Пасцеражыся. Не ўсе яны такiя добрыя". - "Ты пра каго?" - "Пра тваiх сяброў-мастакоў, напрыклад". - "Я ведаю, - сказаў Ёна. Але амаль усе мастакi такiя. Нiхто з iх не ўпэўнены, што iснуе, як мастак. Вось, каб знайсцi такую ўпэўненасць, яны i пачынаюць шукаць розныя доказы, крытыкуюць, ганяць. Гэта дае iм сiлу, гэта азначае ў iх пачатак iснавання. Усе яны вельмi самотныя!" Рато адно кiваў галавой. "Дай мне веры, - сказаў Ёна, я iх ведаю. Iх трэба любiць". - "Ну а ты, - сказаў Рато, - ты, значыцца, iснуеш? Ты ж нiколi нi пра каго не кажаш, што ён дрэнны". Ёна засмяяўся: "О, я часта думаю пра iх дрэнна. Але я не злапомны". Потым ён пасур'ёзнеў: "Не, я не ўпэўнены, што iсную. Але ў тым, што буду iснаваць, - перакананы".

Рато спытаўся ў Луiзы, што думае пра ўсё гэта яна. Луiза схамянулася, скiнула з сябе стому - Ёна мае рацыю: тое, што думаюць госцi, не так ужо важна. Важна толькi тое, што робiць Ёна. I яна добра бачыць, як замiнае яму ў працы дзiця. А яно ж расце, i хутка трэба будзе купiць канапу, якая таксама зойме месца. Што зробiш, пакуль яны не знайшлi большай кватэры! Ёна азiраў спальню. Вядома, гэта не iдэал, ложак тут занадта шырокi. Затое ўвесь дзень гэты пакой пусты. Ёна параiўся з Луiзай, тая задумалася. Прынамсi, тут ужо Ёну турбаваць не будуць - не адважацца ж госцi забiрацца на iхнi ложак. "А што думаеце вы?" - у сваю чаргу запыталася Луiза ў Рато. Той зiрнуў на Ёну. Ёна глядзеў на вокны суседняга дома. Потым падняў вочы да бяззорнага неба, падышоў да акна i завесiў шторы. Вярнуўшыся, ён усмiхнуўся Рато i моўчкi сеў побач. Луiза, у якой быў зусiм змардаваны выгляд, сказала, што iдзе ў душ. Сябры засталiся адны, i Ёна адчуў, як Рато падсунуўся блiжэй i ткнуўся яму ў бок плячом. Ёна не павярнуўся i толькi сказаў: "Я люблю маляваць. I хацеў бы маляваць усё жыццё, i ўночы, i ўдзень. Цi ж гэта не шчасце?" Рато пяшчотна глядзеў на сябра. "Але, - сказаў ён, - гэта шчасце".