Стары яшчэ пасядзеў крыху, пасля падняўся.
— Пайшлі!
— Дзед, а вунь, ля берага, ладдзя пашчэпленая. Пасечаная, амаль затанула.
— То гэта, відаць, Няжыла са сваімі малайцамі грашыў.
— А чаму ён людзей забіваў? — усё пытаўся бялявы хлопчык.
— Няжыла спачатку быў плотнікам, а пасля бацьку княжы цівун засек, а жонку і дзяцей у палон узялі, калі тры гады назад нас палілі чужынцы. Вось у яго сэрца і акамянела, у камень ператварылася. Страціў ён воблік чалавечы і стаў дзікім разбойнікам. Зло толькі зло і нараджае…
І яны пайшлі, і стары ўсё спяваў надтрэснутым, слабым голасам:
…Гляджу на сярэбраны дырхем з адкапанага клада, думаю пра тое, колькі сыноў і дачок маёй зямлі не вярнуліся з далёкіх дарог, загінулі, не данеслі, не сказалі тое, што маглі б… А хто і застаўся чужынцам, адрокшыся ад яе, спакусіўшыся чужымі дабротамі і чужым небам.
Захірыддзін Мухамед Бабур, заснавальнік дынастыі Вялікіх Маголаў у Індыі, зрабіўшыся царом, вечна сумаваў па далёкай радзіме і ніколі яе не забываў. Гэта яму належаць радкі:
Нічога не засталося ад палачаніна Алексы, у глеістых нізінах Друці расплыліся літары, што дзень за днём, тыдзень за тыднем выводзіў ён, пішучы сваю кнігу. Але не засталося і полацкага летапісу, што пісаў у манастыры чарнарызец Нікан, не засталося і ікон, якія малявала жанчына па імені Нялюба — зніклі яны ў агні вялікага пажарышча, калі браў Полацак цар Іван ІV, а што не дагарэла — пазней, калі брала горад войска Стэфана Баторыя.
А можа, засталіся — але вывезеныя ў чужыя землі, і чужыя, раўнадушныя рукі кранаюць іх, гартаюць старадаўнія запісы?!
Ці адкажа нам калі-небудзь на гэта Час?! Ці раскрые свае таямніцы, каб хаця ўнукі нашы закрылі сваёй працай правалы, што там і сям зеўраюць у абрабаваным, акрываўленым палатне беларускай гісторыі?
1989