— Заставайся, — узняў на яго выцвілыя вочы Святазар.
— Але я просты паляўнічы.
— Ты не быў раней паляўнічым, і ты ведаеш грамату.
— Няўжо багі адкрылі вам і гэта?
— Не, — спакойна адказаў Святазар. — Я ведаў яшчэ твайго дзеда, пазнаў цябе адразу. Ён у ранняй маладосці быў сябрам ейнага дзеда Агапія, — ён паказаў на Жывену. — І нездарма дарогі прывялі цябе сюды, да нас. Да яе…
Зіму яны перазімавалі, і да Жывены пакрысе пачала вяртацца спакойная, чыстая сіла. Яна адчувала яе, калі шторанак выходзіла з драўлянай, цёплай хаты і па расчышчанай ужо дарожцы ішла да каменнай сцяны, на якую падаў першы кволы праменьчык сонца, каб там, дачакаўшыся Святазара, які з крэхтам ледзь не слаўся па сцежцы, дапаўзаючы да сцяны, тварыла звыклае свяшчэннадзейства.
Ды думкі яе раздвойваліся. Не ўсё магла яна цяпер даверыць старому настаўніку.
Ёй цяжка, амаль немагчыма было б расказваць пра той момант, калі перад іконай Божай маці, у самы горкі час, калі ў невядомай далечы знікла захопленае Райнерам дзіця, на яе сышло, як дзівоснае святло, адчуванне, што яна знойдзе маленькага Святазара. І пра тыя імгненні, калі стаяла перад Балдуінам і два юнакі з крыламі за спіной нібы прыўзнялі яе над халоднай мазаічнай падлогай і запячаталі вусны ворагам.
Ішло і да яе новае, ішло неадольна, і трэба было альбо станавіцца на яго шляху, ажно да самай пагібелі, альбо прымаць яго як непазбежнасць і, адасобіўшыся, спакойна і неадольна тварыць сваю паўсядзённую работу, бо каму, як не багам, ведаць, чым усё абернецца праз гады і нават стагоддзі? Сказаў жа некалі стары Святазар, калі стаялі яны ўпершыню каля разбуранага свяцілішча:
— Калі я адправіў тваю маці да Міндоўга, спакусіўшыся зямнымі меркаваннямі, я зрабіў тым першы крок да пагібелі нашага храма. Нарадзілася ты, а праз цябе прыйшоў сюды і княжыч Войшалк…
А што з таго, што робяць яны сёння, застанецца, пусціць карані, а што вырве бязлітасны вецер часу?
А тым часам, пакуль яна тварыла маленні і лячыла хворых, цела яе памятала ліхаманкавы агонь, што паліў яго пры набліжэнні Жадана, і вусны яе палымнелі на бледным твары, скусаныя падчас начных роздумаў. Займалася з Унаю зацята, нібы старалася перадаць усё, што ведала сама, кемлівай і стараннай дзяўчынцы.
Аднойчы Святазар нагадаў:
— Хутка прыйдзе час, калі табе давядзецца выбіраць — заставацца навечна ў храме альбо пры ім.
Жывена ведала гэта — калісьці памерлая ўжо Сава, што засталася служыць у свяцілішчы, выбрала зарок вечнага дзявоцтва. Але для жрыцы Ашвінаў не менш важным было і іншае — праз цялеснае яднанне з мужчынам прыцягнуць у свет для нараджэння чыстую, светлую душу, дзіця, якое ўзбагаціць людства, узвысіць яго, іначай чорная сіла зла забрудзіць, залье ўсё навокал. Жрацы храма вучылі маладых, што агонь, ад якога палымнеюць яны, трэба адухаўляць святлом кахання, тады робіцца ён моцным і асвятляе іхні далейшы шлях. А Жывена ведала і іншую, найвышэйшую ўласцівасць любоўнага агню: калі зліваюцца ў адно дасканалыя, мудрыя каханыя, сіла яго такая, што можа нават вышпурнуць іх з гэтага свету ў залатое ззянне Сусвету, у вечна-таямнічую асалоду самога Быцця*. Але гэта бывала раней, калі людзі не былі так абцяжараныя чарнатою, калі веды іх, што ішлі ад Тварца праз мудрых настаўнікаў-рышы, былі высокімі і амаль роўнымі боствам.
* Гэта сцвярджае «Тантра» — вучэнне аб тым, што праз плоцкае каханне спазнаюцца сакрэты быцця.
Такога ёй не зведаць. Здавалася некалі — такім дасканалым каханым можа стаць для яе Відэвут. Але чаму тады, у той светлы час, багі не далі ёй сілы кахання, якое можа рабіць цуд? Не, не палымнела яна, не згарала пры адной думцы пра дотык ягонай рукі. І з Брутэнам не было гэтак, як цяпер.
А Святазар усё прыглядаўся да яе, нібы хацеў пра нешта запытацца, але вычэкваў. Маўчала і яна, толькі больш заўзята займалася справамі.
Перад самым святам багіні Маі, калі юнай, радаснай лістотай пакрываюцца вольхі і бярэзнік, а на ўзгорках ліловымі пырскамі раскідае вясна сон-траву, Жывена, якая лягла спаць рана, стомленая дарогай з далёкага селішча, прачнулася і села на сваім шырокім ложы. У пакоі, які вокнамі выходзіў на лес, было светла, як днём.
Штосьці клікала яе — можа, крыніца, якая бруілася непадалёку, вызвоньваючы сваю радасць руху і жыцця? Можа, маладая шчэць травы, што зараз, у гэтую ноч, неадольна прабівалася ўверх, зацягваючы зялёнай сваёй сілай выгаралыя лапеніцы навакольнай даліны?
Яна ўстала. Ціха, каб не патрывожыць Святазара і прыслужніц, выйшла на драўляны ганак і спынілася, углядаючыся ў ноч.