***
24.05.2013. Я не магу выпіць ні грама віна з закрытай пляшкі, але я магу яе цалкам разбіць.
***
25.05.2013. Апошнім часам адчуваю, што я пачаў пакрыху вызваляцца ад трывогі за старых бацькоў, якія памерлі ў мінулым годзе. Мне гэтае вызваленне ўяўляецца так — пеўню на калодцы адсеклі галаву, а ён бегае па родным двары.
***
29.05.2013. Каля Храма лётае тапалёвы пух, нібыта грэшныя душы мітусяцца.
***
29.05.2013. Яны хацелі яго забіць. Ён жа ноччу падрыў лаз пад сцяной і ўцёк з хлеўчука. Каляды святкаваліся без свежаніны.
Землякі
30.05.2013. Учора ў Валожыне і ў мястэчку Вішнева, дзе нарадзіўся (2 жніўня 1923 года) будучы прэзідэнт Ізраіля Шымон Перэс, прайшлі імпрэзы, прысвечаныя яго 90-годдзю. Дачка Перэса Цвіі Вальдэн і пасол Ізраіля Іосіф Шагал адкрылі выставу «Шымон Перэс: шлях ад Віленскай вуліцы ў Вішневе да Прэзідэнцкай вуліцы ў Ерусаліме». На месцы, дзе стаяў дом сям’і Перскіх і дзе нарадзіўся хлопчык Шымон, быў усталяваны памятны знак. Шымон Перэс жыў у Вішневе да 11 гадоў, у 1934 годзе разам з сям’ёю эміграваў у Палесціну. Усе ягоныя сваякі, якія засталіся ў Вішневе, загінулі ў час Другой сусветнай вайны. Ад сядзібы Перскіх у Вішневе захаваўся калодзеж. На пачатку 1990-х Перэс, будучы міністрам замежных спраў Ізраіля, наведваў роднае мястэчка. Мастак Алесь Квяткоўскі, які нарадзіўся ў Валожыне, думаючы, што на сваё 90-годдзе Шымон Перэс прыедзе ў Вішнева, намаляваў партрэт нашага славутага земляка, каб яму яго падарыць. Аднак, відаць, Шымон Перэс больш не прыедзе ў Вішнева. Шкада, але, думаю, ягоны партрэт, намаляваны Алесем Квяткоўскім, не прападзе.
***
30.05.2013. Прайшла навальніца, як цягнік па затопленым небе.
Чэрвень
Зайшлі ў краму. Прадаўшчыцай працуе мая траюрадная сястра Люда — унучка Уладзіміра Бародзіча, які ў свой час у Радашковічах вучыўся з Максімам Танкам. З Мінска можна нічога не везці. Асартымент, як у горадзе, і аніякай чаргі.
Хата нас чакала. Зайшоўшы, тут жа парасчынялі дзверы і акно, каб праветрывалася. Праз пару хвілін у пакоі наляцела мух. Мінулы раз, калі мы прыязджалі, толькі адна муха, як разведчыца, заляцела і тут жа вылецела.
Два тыдні таму заведзены насценны гадзіннік, якому гадоў пяцьдзясят, не спыніўся. Я зноў падкруціў спружыну, думаючы пра тое, каб заводу хапіла да наступнага нашага прыезду.
Люда палола грады, а я граблямі бульбу баранаваў. Падышоў сусед Анатоль. Пагаварылі пра вясковае жыццё-быццё. Суседу хутка 60 гадоў. Нядаўна выпісаўся з бальніцы, куды трапіў з інсультам. Яшчэ рука і нага слаба слухаюцца, але сусед ужо касіў: «Няма на каго спадзявацца!»
На яблыні ў шпакоўні вывеліся шпачкі. Прыгожыя і крыклівыя.
У двары зноў трава па калена. Я крыху пакасіў, Люда пакасіла і мяне пакрытыкавала, гаворачы, што яна з касой спраўляецца лепей за мяне. А я і не стаў пярэчыць. Няхай косіць!
За працай праляцеў дзень. У горад вярталіся стомленыя і задаволеныя, што добра папрацавалі і пасаджанае ў агародзе паціху расце.
***
2.06.2013. З Максімам у Дубравы выехалі на электрычцы ў 10 гадзін 50 хвілін. На наступным прыпынку да нас далучыўся Анатоль Блашчыцын — наш сваяк. Народу быў паўнюткі вагон. Паблізу ўсю дарогу нейкі стары гучна гаварыў пра Амерыку, пра Расію, пра геяў і лесбіянак і пра каларадскіх жукоў, за якіх пры Савецкім Саюзе плацілі па 50 капеек за штуку і пра гэта было напісана на кожным школьным сшытку.
У Дубравах на станцыі нас сустрэў наш сваяк Леанід Жыткевіч. На машыне ён нас адразу ж прывёз да могілак. Я больш як дзве гадзіны хадзіў сярод помнікаў, нібы па полі бою, шукаючы яшчэ жывых.
Мужчына
7.06.2013. На працу да мяне прыходзіў Валерый Ярмоленка. Падарыў кніжку «За небасхілам спякотнага Турана», якая выйшла ў серыі «Нашы славутыя землякі» ў выдавецтве «Тэхналогія». Кніжка пра Мікалая Пржавальскага (1839 — 1888) — славутага падарожніка, першага даследчыка Цэнтральнай Азіі. Даведаўшыся, што я родам з Валожынскага раёна, Валерый Аляксандравіч сказаў: «А я 8 і 9 клас канчаў у Валожыне! Мой бацька быў кэгэбістам і яго часта перакідвалі з аднаго горада ў іншы». Успамінаючы бацьку, Валерый Аляксандравіч расказаў цікавую гісторыю. У 1945 годзе Аляксандр Андрэевіч Ярмоленка, старшы лейтэнант Смерша, прыехаў у вёску Забрэззе Валожынскага раёна, каб арыштаваць мужыка, які ўкраў у калгасе шэсць вёдзер бульбы. Зайшоўшы ў хату, ён адразу каля парога наткнуўся на шасцярых малых паўголых дзяцей, якія поўзалі па земляной падлозе. Дома былі і маладыя бацькі. Смершавец, агледзеўшы хату, запытаўся: «Гэта вашы дзеці?» Пачуўшы «Нашы!», ён стаў кругамі хадзіць па хаце, паўтараючы: «Шэсць вёдзер! Шэсць дзяцей! Шэсць гадоў турмы!» Хадзіў хвілін дзесяць, а потым дастаў ордэр на арышт і парваў. Выехаўшы з Забрэззя, Аляксандр Андрэевіч спыніўся, схапіўшыся за галаву: «Што я нарабіў! Цяпер мяне расстраляюць! Трэба ехаць і забіраць мужыка!» Недзе з паўгадзіны смершавец думаў над сваім учынкам і нарэшце сам сабе сказаў: «Я ж мужчына! Я не павінен мяняць сваё рашэнне!» Дамоў у Мінск ён вярнуўся позна. Жонка, убачыўшы бледнага мужа, тут жа занепакоілася: «Што здарылася?» Аляксандр Андрэевіч расказаў усё як было, і жонка параіла яму заўтра з самага ранку ісці да Цанавы і пагаварыць з ім. І вось смершавец зайшоў у кабінет да Цанавы і тут жа пачуў: «Старлей, чаму не забраў мужыка?» «Я вырашыў параіцца з вамі», — адказаў Аляксандр Яроменка. «А ў чым справа?» — палагаднеў Цанава, пачуўшы, што смершавец з ім хоча параіцца. І тут старшы лейтэнант расказаў Цанаву прыдуманую размову з мужыком, якога ездзіў арыштоўваць. А прыдумана было, што мужык паведаміў пра «лясных братоў», якія хаваюцца ў Міёрскім раёне і іх ён дапаможа злавіць. Цанава, выслухаўшы смершаўца, сказаў: «Даю табе званне капітана! Паедзеш у Міёры і там зоймешся барацьбой з бандытамі!» Капітан Аляксандр Яроменка паехаў на новае месца службы, дзе хутка сапраўды разбіў банду «лясных братоў». У 1980 годзе сын Аляксандра Андрэевіча Яроменкі Валерый Аляксандравіч са сваімі студэнтамі трапіў на бульбу ў Забрэззе, дзе пазнаёміўся са святаром, які па выхадных прыязджаў служыць у мясцовай царкве з мястэчка Краснае Маладзечанскага раёна. І вось, раззнаёміўшыся і размаўляючы пра жыццё-быццё за гасцінным сталом у царкве, бацюшка раптам запытаўся: «Скажыце, а кім з’яўляецца вам кэгэбіст Аляксандр Андрэевіч Яроменка?» «Гэта мой бацька», — адказаў Валерый Яроменка. Бацюшка са словамі «Можна я вас абдыму?» тут жа ўстаў і абняў свайго суразмоўцу. Высветлілася, што бацюшка — родны брат таго мужыка, які ў 1945 годзе ўкраў шэсць вёдзер бульбы і які не быў арыштаваны смершаўцам, дзякуючы чаму ўсе шасцёра дзяцей выраслі.