IX. Д'ЯБЛЫ
Многія недасьведчаныя аматары вострых прыгодаў і ліхтужных перажываньняў часам блытаюць Д'ябла з Чортам. А гэта несправядліва. Чорт - пачвара, здатная хіба што на дробныя гнюснасьці (згадайма Чорта Хатняга, які здолеў падмануць сумнавядомага беларускага паэта С). Д'ябал, перш за ўсё, пачвара здатная да больш маштабных і нават трагічных па сваіх выніках паскудзтваў. Канчатковая мэта кожнага такога паскудзтва - здабываньне бесьсмяротнае чалавечае душы, у гэтым - сэнс дзейнасьці пачвары. Для дасягненьня сваіх мэтаў Д'яблы ня грэбуюць анічым, яны ўзьдзейнічаюць на найбольш моцныя й неадольныя пачуцьці людзей: хцівасьць, юрлівасьць і прагу ўлады. Пачваразнаўцы, якія цудам ацалелі пасьля спатканьня з гэтай падступнай істотай, вызначылі, што Д'яблы бываюць адно мужчынскага роду. Гэтыя ж пачваразнаўцы падзяляюць іх на здабывальнікаў мужчынскіх і жаночых душаў.
Гэтая жахлівая, але павучальная гісторыя надарылася ў Пінску. Адзін зь сяброў паляшуцка-яцьвяскага таварыства «Узбудзіньне», нехта Мыкола Т-ко, з мэтаю ажыцьцяўленьня сваіх сэпаратысцкіх мэтаў па «вызваленьню паляшуцкага народу ад беларускіх акупантаў» заняўся камэрцыяй, якая зводзілася да перапродажу беларускага сала й маргарыны ў расейскай сталіцы. Некаторы час яму шанцавала, але з увядзеньнем мытнага дагляду гандаль Мыколы Т-ко прыйшоў у заняпад. Гандляра-сэпаратыста не ўратавалі нават праваднікі-тубыльцы, якім былі вядомы сьвінячыя сьцежкі на беларуска-расейскай мяжы. Аднойчы, пасьля таго, як беларускія мытнікі сканфіскавалі ўвесь тавар, Мыколе нічога больш не заставалася, як вярнуцца ў родныя яцьвяскія балоты й багны, дзе яго чакалі разьюшаныя крэдыторы. Пагражаючы помстай у лепшых палескіх традыцыях - уставіць у дупу Мыколы гарачы паяльнік, яны прымусілі даць расьпіску, што ён верне грошы праз тры дні. Разгублены сэпаратыст, выцягнуўшы апошнія прыхаваныя ад крэдытораў грошы з таго самага мейсца, куды бандыты абяцалі ўставіць прыладу катаваньня, накіраваўся ў бар з мэтаю напіцца да сьмерці. Пасьля другой пляшкі народнага напоя яцьвягаў, бураковай гарэлкі, камэрсант убачыў перад сабою нейкага файнага паночка, якога ўсхваляваны Мыкола сьпярша прыняў за агента службы Дзяржаўнай бясьпекі, бо той у барным тлуме падаўся яму да непрыстойнасьці цьвярозым. Файны паночак, ні пра што папярэдне не расказваючы, прапанаваў падпісаць каштарыс на душу гандляра ўласнаю крывёю тэрмінам на паўтода. Такім чынам, пагадненьне паміж палешуком і Д'яблам адбылося. Дзякуючы Д'яблавым грошам Мыкола ня толькі разьлічыўся з крэдыторамі, але й здолеў выдаць некалькі нумароў паскуднай газэткі. За тыдзень да заканчэньня тэрміну канчаткова працьверазелы Мыкола падаўся да свайго сябра і паплечніка, сьвятара Расейскай Праваслаўнай царквы...
Той прычапіў яму на шыю прывезеную з Масквы высьвенчаную ладанку, і папярэдзіў: «Д'ябал ня зможа забраць тваю душу, пакуль ладанка вісіць на тваёй шыі». Можа, Мыкола і здолеў бы ўратавацца, каб не юрлівасьць праўдзівага палешука; адчуўшы палёгку, бо тэрмін скончыўся, а Д'ябал не зьявіўся, сэпаратыст падаўся да сваёй аднадумніцы-палюбоўніцы. Пад час занадта эмацыйнага абмеркаваньня будучага герба Палешуцкай Рэспублікі Яцьвязь (Мыкола прапаноўваў эмблему бровара «Крышталь»; два чорныя буслы жлукцяць гарэлку са жбана), дзяўчына, каб зразумець усю неаспрэчнасьць аргумэнтаў свайго сябры, падставілася пад яго. Ладкуючыся ззаду, Мыкола неасьцярожна нагнуўся, і сымболь, высьвенчаны ў Маскве, зьнік у вільготнай адтуліне. Усе спробы выцягнуць сьвятую рэліквію былі дарэмнымі. Сьледам за ладанкай адтуліна ўсмактала і ланцужок. Зьляканы Мыкола зазірнуў у адтуліну, дзе сустрэўся позіркам з жахлівым бляскам фасфарычных вачэй. «Хто ты?», - спытаўся Мыкола, ледзь варухаючы языком. «Д'ябал!.. - адказала адтуліна паружавелымі вуснамі. - Хадзі да мяне!..» Падпарадкоўваючыся гіпнатычнаму позірку Д'ябла, Мыкола падаўся ў вільготнае жэрава.
Сэпаратыста-гандляра доўта шукалі сябры й паплечнікі, паспрабавалі вызваліць; але яго голас рабіўся цішэй і цішэй, і праз гадзіну ён нават не азываўся на кліч «Жывэ Полісьсе!..» Такім чынам, пазбаўлены лідэра сэпаратысцкі рух пайшоў у заняпад...
Калі пра гэтае прыкрае здарэньне дазналіся шырокія колы беларускай грамадзкасьці, то прысуд быў аднадушны: «Вось сьмерць, вартая калябаранта!..»
На жаль, пра гэтую пачвару можна казаць толькі ў мінулым часе, бо апошні прадстаўнік Д'яблаў-маркітуноў у нашым краі сканаў напачатку дзевяностых гадоў. Ягоную кліентуру складалі пераважна сэксуальна незадаволеныя жанчыны й дзеўкі, якія з прычыны сваёй звышюрлівасьці не маглі задаволіцца па-чалавечы. Справа ў тым, што Д'ябал-маркітун меў не адзін, а тры чэлясы, і таму мог зьдзейсьняць полавыя стасункі бесперапынна, покуль працаваё адзін чэляс, два друтія астывалі.