— Зоркі... — Жанчына нібыта на кроплі выціскала словы з няпоўнага цюбіка. — Калі да гэтага часу зоркі яшчэ не ўзышлі, дык моцнага ветру не будзе...
— Чаму?
— Зоркі ж не відны з-за туману.
— Падумаць толькі. Хіба цяпер вецер дзьме не гэтак, як раней?
— He, тады быў намнога мацнейшы. Чуеце, ён сціхае...
Можа, і праўда, што яна гаворыць. Зоркі відны як у тумане, бо ў ветру не хапае сілы разагнаць выпарэнні ў паветры. Сёння ўночы наўрад ці будзе моцны вецер... Значыць, і яны там, у вёсцы, не будуць спяшацца з рашэннем. I тое, што яму спачатку здалося бязглуздзіцаю, недарэчнасцю, аказалася разумным адказам.
— Напраўду... Але я зусім не перажываю... Калі яны так, дык і я магу чакаць. Дзе тыдзень, там і дзесяць дзён, і пятнаццаць дзён — розніца невялікая...
Жанчына з сілаю падціснула пальцы на нагах. Яны сталі падобныя на прысоскі прыліпалы. Мужчына засмяяўся. I, засмяяўшыся, адчуў, як да горла падступіла млосць.
Навошта сябе мучыць?.. Хіба ты не намацаў слабага месца ў сваіх ворагаў?.. Чаму ж ты не супакойваешся, не сочыш?! Калі ўжо ты шчасліва вернешся дахаты, безумоўна, варта апісаць усё перажытае.
...О! Мы здзіўлены. Нарэшце вы наважыліся нешта напісаць. Папраўдзе, перажылі вы нямала. Але на практыцы мы вучымся — нават дажджавы чарвяк не выцягнецца, калі не раздражняць яго скуркі. Дзякуй. Мне і праўда многае давялося прадумаць, нават загаловак ужо ёсць... О! Ну і які загаловак?.. «Д’яблаў дзюн» ці «Жах мурашынага пекла»... Праўда, інтрыгуюць загалоўкі. Але ці не ствараюць яны ўражання пэўнай несур’ёзнасці?.. Вы так лічыце?.. Якія б жахлівыя ні былі выпрабаванні, няма сэнсу абмалёўваць толькі вонкавы бок падзей. Апрача таго, героі трагедыі — гэта людзі, якія там жывуць, і калі ў вашым пісанні не будзе хоць бы пазначаны шлях да вырашэння праблемы, што тады вашы цяжкія выпрабаванні... Свінства!.. Што?..
Ага, здаецца, недзе чысцяць сцёкавую канаву? Ці, можа, адбываецца нейкая асаблівая хімічная рэакцыя паміж дызінфекцыйным сродкам, распырсканым у калідоры, і пахам часнаку, які ідзе ў вас з рота... Што?.. Нічога, нічога, не хвалюйцеся, калі ласка. Колькі я ні пісаў, бачу, не гаджуся я ў пісьменнікі... Гэта зноў зусім непатрэбная сціпласць, не падыходзіць яна вам. Мне здаецца, не трэба глядзець на пісьменнікаў як на людзей адмысловай катэгорыі. Калі пішаш, — значыць, ты пісьменнік... Існуе сталая думка, што хто-хто, а ўжо гэтыя настаўнікі любяць пісаць — дай ім толькі волю... Гэта, напэўна, таму, што прафесійна яны параўнальна блізкія да пісьменнікаў... Гэта і ёсць творчае навучанне? I нягледзячы на тое, што самі і скрыначкі на мел змайстраваць не ўмеюць. Скрыначкі на мел, шчыры дзякуй. Хіба адно тое, што табе адсланяюць вочы на цябе самога, не ёсць выдатная творчасць?.. I дзякуючы гэтаму мяне прымушаюць перажываць новыя ўражанні, якія нясуць новы боль... Але і надзею!.. He маючы ніякай адказнасці за тое, спраўдзіцца гэта надзея ці не... Калі з самага пачатку кожны не будзе верыць у сваю сілу... Ну, хопіць падманваць сябе. Ніводнаму настаўніку не дазволена падобная загана... Загана?.. Гэта я пра пісьменніцтва. Жаданне стаць пісьменнікам — самы звычайны эгаізм: імкненне стаць лялькаводам і тым самым адлучыць сябе ад астатніх марыянетак. Тое самае, дзеля чаго жанчыны карыстаюцца касметыкай... Ці не задужа строга? Але калі слова «пісьменнік» вы ўжываеце ў такім значэнні, дык быць пісьменнікам і проста пісаць, мабыць, і праўда не тое самае. Мабыць. I якраз таму я хацеў стаць пісьменнікам! Калі не змагу, дык і пісаць не варта!..
Дарэчы, які выгляд у дзіцяці, якому не далі абяцанага?
17
Знадворку пачуўся гук накшталт лопату крылаў. Схапіўшы лямпу, мужчына выскачыў за дзверы. На дне ямы валялася нешта, загорнутае ў рагожу. Наверсе — ні душы. Не чапаючы скрутка, ён моцна закрычаў. Ніякага адказу. Ён развязаў аборку, якою была звязана рагожа. Пакет невядома з чым — гэта ўзрыўчатка, да якое паднеслі запал, які называецца цікаўнасцю. Проці волі ў глыбіні душы зацеплілася надзея: можа, якое-небудзь прыстасаванне, каб выбрацца з ямы... Гэтыя вяскоўцы скінулі сюды ўсё патрэбнае і хуценька ўцяклі...
Але там быў толькі маленькі пакет, загорнуты ў газетную паперу, і прыкладна літровая пляшка, заткнутая драўляным коркам. У пакеце тры пачкі, па дваццаць штук, цыгарэт «Сінсэй». I болей нічога. Проста не хацелася верыць. Ён зноў узяў рагожу за край і моцна страсянуў яе — пасыпаўся толькі пясок... На благі канец, хоць запісачка павінна быць, усё яшчэ спадзяваўся ён, але яе не было. У пляшцы была паганая гарэлка, якая пахла пракіслымі рысавымі ляпёшкамі.