А вось люстэрка — не ведаю, ці варта абяцаць. Люстэрка тут хутка папсуецца... Ужо праз паўгода адстане амальгама, а праз год яно пацямнее ад пяску, які ўвесь час носіцца ў паветры... Як і тое люстэрка, што цяпер у яе: калі бачыш у ім адно вока, дык не бачыш носа, калі бачыш нос, дык не бачыш рота. Не, справа не толькі ў тым, што люстэрка хутка сапсуецца. Люстэрка адрозніваецца ад радыё: каб яно стала сродкам сувязі, патрэбен найперш чалавек, які будзе глядзець на яе. Які толк цяпер з люстэрка, калі яе ніхто не ўбачыць?
Пачакай, трэба прыслухацца!.. Нешта ён вельмі доўга ходзіць па сваёй патрэбе... А можа?.. Во шэльма, уцёк-такі... Цікава, ці нарабіла яна вэрхалу?.. Ашаломленая яна, прыгнечаная?.. А можа, яна проста ціха плача?.. Добра, што б яна ні рабіла — гэта ўжо не мая віна... Ты ж сам адмовіўся прызнаць, што люстэрка патрэбна.
— ...Я недзе прачытаў пра гэта... Цяпер нібыта вельмі часта сыходзяць з дому?.. Гэта, я думаю, таму, што жыццё надта ўжо цяжкае, а можа, і не толькі таму... Вось там якраз і пісалі пра адну такую зусім не бедную сялянскую сям’ю. I зямлі яны сабе прыкупілі, і машыны прыдбалі, і гаспадарку, здавалася, вялі добра, а старэйшы сын, не гледзячы на ўсё гэта, пайшоў з дому. Быў такі талковы, дбалы хлопец. Бацькі галаву ламалі: з-за чаго ён раптам пайшоў? У вёсцы людзі лепей разумеюць свой абавязак, думаюць пра тое, каб зберагчы добрае імя. Таму павінны быць нейкія асаблівыя прычыны, каб наследнік пайшоў з дому...
— Ведама... Абавязак ёсць абавязак...
— Ну, і нібыта нехта з родных знайшоў хлопца і паспрабаваў дапытацца, чаму ён гэта зрабіў. Выявілася, што ён не збег з жанчынаю, яго не выгналі з хаты ні любоўныя прыгоды, ні даўгі, — увогуле, не было ніякай асаблівай прычыны. Дык у чым жа справа?.. Ды ён і сам добра не ведаў, як растлумачыць свой учынак, сказаў толькі, што не мог болей трываць.
— I напраўду, ёсць жа на свеце бесталковыя людзі...
— Але калі падумаць, дык гэтага хлопца зразумець можна. Ну што такое селянін? Працуючы з усяе сілы і шырачы свой кавалак, ён толькі прыбаўляе сабе працы... Мяжы яго цяжкай працы няма, і адно, што ён нажывае, — гэта яшчэ цяжэйшую працу... Праўда, да селяніна яго праца вяртаецца — ураджай рысу і бульбы. Што ж яшчэ яму трэба? З сялянскаю працаю нашу важданіну з пяском і параўноўваць нельга. Гэта ўсё роўна, што будаваць запруду з камянёў на рэчцы ў апраметнай — чэрці ўсё роўна раскідаюць камяні.
— А чым канчаецца гэтая гісторыя з ракою ў апраметнай?
— Ды нічым... іменна ў гэтым і ёсць пакаранне за грахі!
— А што потым было з гэтым хлопцам, які павінен быў стаць наследнікам?
— Ён усё загадзя абдумаў і, напэўна, яшчэ да таго, як пайсці з дому, уладкаваўся на працу.
— Ну і?..
— Ну і стаў працаваць.
— А далей што?
— Далей? У дні зарплаты атрымліваў, напэўна, свае грошы, а ў нядзелю надзяваў чыстую кашулю і ішоў у кіно.
— Потым?
— Цяжка сказаць, пакуль не папытаешся ў самога хлопца.
— Ды калі ён сабраў грошай, дык напэўна ўжо купіў сабе радыё...
...Ну вось, ускараскаўся нарэшце. Хоць, мабыць, гэта толькі паўдарогі... He, памыліўся... Тут ужо роўная мясціна... Але дзе дзеліся агні?.. Ён ішоў наперад без ніякае веры... Здавалася, гэта вяршыня велізарнай дзюны... Чаму ж адсюль не відаць агнёў? Ад думкі, што здарылася бяда, у яго падкасіліся ногі. Паленаваўся — вось і расплата. З’ехаў па крутым схіле, не ведаючы дакладнага кірунку. Лагчына аказалася большая, чым ён меркаваў. Яна была не толькі глыбокая, але і шырокая. Дый шмат’ярусныя хвалі пяску на дне былі нагрувашчаны бязладна і мяшалі выбраць правільны кірунак. Але ўсё роўна ніяк не дадумацца, чаму не відаць агнёў... Калі збіўся з дарогі, дык не болей, чым на паўкіламетра ў адзін ці ў другі бок. Яго ўвесь час цягнула налева, — можа, таму, што ён баяўся вёскі. Ён адчуваў, што для таго, каб падысці бліжэй да агнёў, трэба адважыцца пайсці направа... Хутка туман рассеецца, вызірнуць зоркі... Увогуле, што б ні было, найлепшы і найхутчэйшы спосаб агледзець усё навокал — падняцца на дзюну, не важна на якую, каб толькі вышэйшую за астатнія.
Усё-такі незразумела... Ані незразумела, чаму жанчына гэтак прывязана да гэтай ракі ў апраметнай... Гаворка пра любоў да радзімы, пра абавязак мае сэнс толькі тады, калі, адмаўляючыся ад іх, нешта траціш. А што траціць гэтай жанчыне?
(Радыё і люстэрка... Радыё і люстэрка...)
Прыёмнік ён ёй, ведама, прышле... Але ці не прывядзе гэта да адваротных вынікаў: ці не страціла яна болей, чым набудзе? Кончылася, напрыклад, цырымонія прыгатавання мне ванны, якую яна вельмі любіла. Нават і адкладала мыццё бялізны, заўсёды пакідала вады, каб я мог памыцца. Плюхала цёплую ваду між маіх ног і, скурчыўшыся, моцна смяялася, быццам гэта яе купалі... Цяпер не давядзецца ўжо гэтак смяяцца.