А ў заключэнне працытую яшчэ адзін неапублікаваны Калеснікаў тэкст — адрасаваную мне віншавальную паштоўку: «Дарагі Дзмітры Якаўлевіч!
Сардэчна віншую з Новым годам! Няхай не зморваецца Твая працавітая рука і не траціць баявога запалу сэрца!
Абнімаю. Ул. Калеснік.
26. ХІІ. 1987».Якія харошыя, бадзёрыя, чалавечныя словы! І які нячысцік пастараўся, каб яны загучалі іначай, сталі па кантрасце нагадваць пра незваротныя страты? Бо і маё сэрца праз непрацяглы час ледзь-ледзь выкараскалася з чорнай прорвы (інфаркт з клінічнай смерцю ў 1991-м). А пра смерць, ужо канчатковую, няўмольную, самога Уладзіміра Андрэевіча, якая балюча скаланула не толькі свядомасць, але і ўсё нутро, я пачуў у Бараўлянах, чакаючы непрадказальнай па магчымых выніках аперацыі на страўніку.
Суцяшэнне толькі адно. Зробленае чалавекам такога маштабу, як Уладзімір Калеснік, застаецца нашым духоўным набыткам доўгатэрміновага значэння. Каб нічога, нават драбніцы, не страціць з гэтага набытку, я і падаў усе неапублікаваныя тэксты Калесніка, якія ёсць у мяне, цалкам, без скарачэнняў і знарочыстых умаўчанняў.
2003 г.
З ЛЮБОЎЮ ДА РОДНАГА СЛОВА
Наша мова больш за трыста гадоў знаходзіцца ў неспрыяльным стане, адлік якога пачаўся яшчэ з 1696 года, калі ў тагачаснай аб’яднанай беларуска-польскай дзяржаве Рэчы Паспалітай была прынята пастанова пра забарону пісаць дзяржаўныя дакументы па-беларуску. Гэта вельмі хутка адбілася і на становішчы нашай літаратуры, усёй нацыянальнай культуры. Ціск неспрыяльных абставін на яе то рэзка ўзмацняўся, то паслабляўся, бывала, што і вельмі істотна, але існаваў з тых даўніх часоў заўсёды. Нават тады, калі афіцыйна, але больш на словах, чым папраўдзе, абвяшчалася самая рашучая падтрымка беларушчыны.
А яна, беларушчына, усё дыхае, жыве і з большым ці меншым поспехам развіваецца. Яе развіццё не можа быць спынена, пакуль ёсць беларусы як самастойны этнас са сваёй адметнай ментальнасцю, якая ўжо самім сваім існаваннем узбагачае сусветную культуру, даючы ёй няхай і сціплую, але непаўторную адмысловую фарбу, як гэта робіць і кожны іншы самабытны народ.
Вялікая заслуга ў падтрымцы беларускай культуры, у садзейнічанні яе выжыванню належыць нашым самаахвярным рупліўцам, якія прысвяцілі сваё жыццё абароне роднага слова, клопату пра яго захаванасць і нармальнае развіццё. Адным з самых паслядоўных, можна сказаць — апантаных рупліўцаў у гэтай святой для нас справе быў Фёдар Міхайлавіч Янкоўскі (1918—1989). Ён сам у гутарцы з А. Гардзіцкім, якая адбылася ў 1970 годзе, падкрэсліваў: «Кніжкі, якія я выдаў, прысвечаны розным галінам мовазнаўства: дыялектнай лексіцы, фразеалогіі, культуры мовы і стылістыкі... Але ўсё, што рабілася, — рабілася з клопатам пра літаратурную мову, пра яе ўнармаванне, узбагачэнне, выяўленне невычэрпных рэсурсаў беларускай народнай мовы».
Сказана зусім слушна. І тая слушнасць неаднойчы пацвярджалася праніклівымі добрасумленнымі даследчыкамі, якія пісалі пра Ф. Янкоўскага яшчэ пры ягоным жыцці. Вось характэрнае ў гэтым сэнсе выказванне С. Александровіча, датаванае 1975 годам: «Чалавек гэты [Янкоўскі] не проста збірае скарбы беларускай мовы і народнай творчасці. Ён адкрывае людзям моўныя і фальклорныя багацці свайго народа, дае прыклад, як трэба шанаваць роднае слова, што стваралася і шліфавалася вякамі. Ён сам умее захапляцца і ўмее натхніць тых, хто ідзе ў літаратуру і навуку».
Яшчэ больш лаканічна праз пяць гадоў напісаў М. Тычына: «Любоў да роднага слова складае сэнс усяго жыцця Фёдара Янкоўскага».
А яно ў Фёдара Міхайлавіча было поўным нялёгкіх выпрабаванняў і небяспекі, якая шмат разоў пакідала свае балючыя адмеціны ў лёсе рупліўца. Не буду падрабязна казаць пра тое, што яшчэ юнаку Янкоўскаму давялося спазнаць цяжар фізічнай працы, бо рос ён у вялікай сялянскай сям’і (на дзесяць душ), дзе змалку цанілі кавалак хлеба і вучылі здабываць яго толькі сумленна.
Таленавіты і настойлівы ў дасягненні мэты хлопец здолеў прабіцца да адукацыі. У васямнаццацігадовым узросце ён скончыў Рагачоўскі белпедтэхнікум (1936) і атрымаў настаўніцкую пасаду на Міншчыне. Тады ж стаў завочна вучыцца ў Мінскім настаўніцкім інстытуце.