– Калі ваш сябар ласкава застанецца, ён зробіць мне неацэнную паслугу.
Я зноў сеў на крэсла.
– Кажучы каротка, – пачала яна, – рэч вось у чым. Мой бацька служыў афіцэрам у індыйскім палку, і калі я была дзіцем, адправіў мяне на радзіму. Мая маці памерла, родных у Англіі ў нас не было, аднак мяне размясцілі ў адным прыемным пансіёне ў Эдынбургу, дзе я жыла да сямнаццаці гадоў. У 1878 годзе мой бацька, які даслужыўся да старшага капітана палка, атрымаў дванаццаць месяцаў адпачынку і прыехаў у Англію. Ён тэлеграфаваў з Лондана, што шчасліва скончыў плаванне і чакае мяне ў гатэлі «Лэнхэм». Я добра помню тую тэлеграму: кожнае слова ў ёй дыхала дабрынёй і любоўю. Прыехаўшы ў Лондан, я адразу адправілася ў «Лэнхэм», дзе даведалася, што капітан Морстэн і праўда спыніўся там, але мінулай ноччу выйшаў і дагэтуль не вярнуўся. Цэлы дзень я чакала ад яго хоць якіх вестак. Вечарам, згодна з парадай адміністратара гатэля, я звярнулася ў паліцыю, і наступным ранкам мы ва ўсіх газетах далі пра капітана абвестку. Але пошукі не мелі плёну – з таго дня я пра свайго няшчаснага бацьку нічога не чула. Ён вярнуўся дадому, поўны надзеяў спакойна адпачыць, а замест гэтага…
Яна прыціснула руку да горла, і яе аповед перарвала здушанае рыданне.
– Дата? – спытаў Холмс, разгортваючы нататнік.
– Ён знік трэцяга снежня 1878-га – каля дзесяці гадоў таму.
– Што з яго рэчамі?
– Засталіся ў гатэлі. Але сярод іх не было, што магло б навесці на след, – трохі адзення, некалькі кніг і мноства дзівосных рэчаў з Андаманскіх астравоў*. Ён быў адным з афіцэраў, што ахоўвалі там зняволеных.
– У яго былі тут нейкія сябры?
– Адзіны, пра каго я ведаю, – гэта маёр Шолта, які служыў з ім у трыццаць чацвёртым бамбейскім пяхотным палку. Маёр выйшаў у адстаўку крыху раней і жыў на той момант у Апэр-Норвудзе. Безумоўна, мы з ім звязаліся, але ён не ведаў нават, што яго аднапалчанін вярнуўся ў Англію.
– Вельмі заблытаная справа, – зазначыў Холмс.
– Але да самага дзіўнага мы яшчэ не дайшлі! Каля шасці гадоў таму – 4 траўня 1882 году, калі быць дакладнай, – у «Таймс» з’явілася абвестка, дзе ў інтарэсах міс Мэры Морстэн прасілі паведаміць яе адрас. Аднак ні аўтар абвесткі, ні ягоны адрас пазначаныя не былі. Тады я акурат пачала працаваць гувернанткай у сям’і місіс Сэсіл Форэстэр. Яна параіла мне надрукаваць свой адрас у калонцы абвестак. У той жа дзень мне з пошты прынеслі невялікую кардонку, дзе я знайшла буйную прыўкрасную перліну. І ніякай цыдулкі! З таго часу я кожны год у адзін і той жа дзень атрымліваю такую самую пасылку – і ніводнай згадкі пра адрасанта! Знаўца, які агледзеў перліны, сказаў, што гэта вельмі рэдкі і каштоўны гатунак. Яны надзвычай прыгожыя, можаце самі ўпэўніцца.
З гэтымі словамі яна адчыніла плоскую скрынку і паказала мне шэсць самых прыгожых перлін, якія я толькі бачыў.
– Вашая гісторыя вельмі цікавая, – сказаў Шэрлак Холмс. – Магчыма, з вамі адбылося штосьці яшчэ?
– Так, і акурат сёння. Вось чаму я прыйшла сюды. Ранкам я атрымала ліст – мабыць, вам лепей прачытаць яго самому.
– Дзякуй, – сказаў Холмс, – і канверт таксама, калі ласка. Паштовая марка лонданская, Паўднёвы Захад. Дата – 7 ліпеня. Хм… Адбітак пальца ў кутку – магчыма, паштальёна. Папера найвышэйшай якасці. Канверт – шэсць пенсаў за пачак. Грунтоўнае стаўленне да карэспандэнцыі… Але ніякага адрасу.
«Будзьце сёння а сёмай ля трэцяй левай калоны тэатра «Ліцэум». Калі баіцеся, можаце ўзяць з сабой двух сяброў. Вас пакрыўдзілі, і справядлівасць трэба ўзнавіць. Не прыводзьце з сабой паліцыю, інакш усё будзе марна. Ваш невядомы сябар».
– Што ж, вельмі нават някепская загадка. І што вы, міс Морстэн, збіраецеся рабіць?
– Вось пра гэта я і хацела з вамі параіцца.
– Тады з вамі пойдзем мы – і я, і… так, доктар Ўотсан. Ён – менавіта той, хто нам патрэбны. У пасланні гаворыцца пра двух сяброў, а мы з доктарам ужо працавалі разам.
– Але ці пагодзіцца доктар Ўотсан? – спытала госця. У яе голасе і выразе твару чыталася мальба.
– Быць вам карысным, – палка адказаў я, – гэта вялікі гонар і шчасце.
– Вы абодва вельмі добрыя, – сказала яна. – Я вяду самотнае жыццё, і ў мяне няма сяброў, да якіх можна звярнуцца. Калі я прыйду сюды а шостай, спадзяюся, гэта будзе зручна?
– Галоўнае не спазніцеся, – адказаў Холмс. – Аднак ёсць яшчэ адно пытанне. Почырк у лісце супадае з почыркам, якім напісаны адрас на кардонках з-пад перлін?
– Яны ў мяне пры сабе, – прамовіла госця, падаючы нам паўтузіна аркушаў.
– Вы проста ўзорны кліент. У вас цудоўна працуе інтуіцыя. Дазвольце, калі ласка, зірнуць, – ён расклаў на стале паперы, хутка агледзеў кожную з іх і ўрэшце сказаў: – Усюды, апроч ліста, почырк падроблены, але напісаў гэта, без сумневу, адзін чалавек. Звярніце ўвагу на абсалютна неразборлівую літару «э» і на гэты кручок – літару «с». Яны дакладна напісаныя адной рукой. Не хачу абуджаць у вас заўчасныя надзеі, міс Морстэн, але ці не нагадвае гэты почырк руку вашага бацькі?