Маёр ва ўпор паглядзеў на Карповіча.
Калі вярнуліся да ўзвода, там ужо ў засені бяроз стаяла машына, і старшына з тэрмасаў раздаваў страву.
Карповіч памкнуўся саскочыць з бронетранспарцёра, але Раманаў затрымаў яго.
— Карповіч, пасля вячэры, да дваццаці чатырох нуль-нуль, абарона павінна быць закончана цалкам. Выкапаны акопы і траншэі, запасныя пазіцыі баявым машынам.
— Таварыш капітан, людзі ж не адпачывалі...
— Вы, таварыш лейтэнант, чулі загад? — перапыніў Карповічаву гаворку камбат і зноў паглядзеў ва ўпор, быццам Карповіч быў вінаваты і не меў права на апраўданне.
— Так точна!
— Вось і выконвайце! Ідзіце!
Карповіч зірнуў на маёра, але той спакойна вытрымаў позірк і сказаў:
— Ды спытайце ў сержантаў за тое, што некаторыя байцы пакідалі зброю на пясок.
Камандзір батальёна патрабаваў, і Карповіч павінен быў выконваць гэтыя патрабаванні. I не інакш.
— Ёсць! — адказаў Карповіч, бо больш не мог нічога сказаць.
Чыйсьці аўтамат і сапраўды ляжаў на пяску.
Карповіч аж пачырванеў ад злосці і на салдата, і на самога сябе. Ён як камандзір быў вінаваты і ў гэтым.
— На ноч, Карповіч, выстаў абавязкова варту. Ага, перадай Прымаку, што аперацыя прайшла ўдала. Маці сказалі, што званіў сын,— сказаў яшчэ Карповічу капітан Раманаў.
— Усё, Раманаў, тут не дзіцячы сад. Няхай сам камандзір камандуе. Паехалі. Табе адпачыць трэба.
Раманаў казырнуў на развітанне, падаў Карповічу руку.
Калі бронетранспарцёр знік з вачэй, Карповіч паглядзеў, дзе Прымак.
— Прымак! — Карповіч падышоў да сержанга.— Сядзіце, сядзіце. Я хацеў сказаць вам, што аперацыя ў маці прайшла нармальна. Ёй сказалі, што гэта вы званілі...
Прымак здзіўлена ўскінуў вочы на камандзіра, падхапіўся на ногі, разгублена глядзеў то на кацялок, то на лыжку ў другой руцэ і не ведаў, дзе дзець іх.
— Дзякуй, таварыш лейтэнант!.. Ніколі не забуду!..
Карповіч апусціў вочы. Так ніколі не адчуваў сябе
яшчэ ён, і такое навукі, якую даў яму толькі што Раманаў, ён не меў.
— Нічога, нічога,— збянтэжана прамармытаў Карповіч і, каб Прымак не заўважыў ягонае збянтэжанасці, сказаў: — Гэга з вашага аддзялення аўтамат валяецца на зямлі?
— Аўтамат? Я зараз разбяруся, таварыш лейтэнант! — весела, бы яго пахвалілі, а не зрабілі заўвагу, адказаў сержант і накіраваўся да салдатаў.
***
Пасля вячэры Карповіч пастроіў узвод і аддаў загад акапацца ва ўстаноўлены тэрмін. Калі нехта ўздыхнуў цяжка, строга паўтарыў загад.
У вечаровай цішыні зашоргалі рыдлёўкі.
Пяхота капала акопы, траншэі, насыпала і акуратна маскіравала свежыя брустверы.
Зямля была не надта цвёрдая. Зверху лёгенькі пясочак, потым гравій, і толькі знізу сантыметраў трыццаць гліны. Але пясок, які лёгка капаўся, гэтак жа лёгка і аплываў уніз, на дно акопаў і траншэй. Акрамя ўсяго гэгага, у зямлі было шмат карэння — і тоненькага, і тоўстага.
Гусцеў зеленаваты вячэрні змрок, цеплаватаю свежасцю павеяла над зямлёю, бо не ішлі яшчэ дажджы і не астыла зямля. I туманаў нэ быг.о густых, тых, што ахутваюць зямлю на ноч і не .сочуць разыходзіцца раніцаю.
Карповіч абыходзіў пазіцыі баявых машын, аддзяленняў, заўважаў, што пакуль яго няма, салдаты не-не ды і прысядалі, а сеўшы, адразу засыналі.
Карповічу і самому надакучыла хадзіць ад акопа да акопа. Яму здавалася, што няма патрэбы прымушаць салдатаў адразу пасля маршу акопвацца. Можна было даць гадзінку-другую на адпачынак. Наперадзе цэлая ноч, і часу хопіць, каб акапацца. Ён быў гатовы на сваю адказнасць дазволіць людзям адпачынак. Але нешта стрымлівала і прымушала выконваць загад. Маёр мог патрабаваць ад Карпозіча, а Карповіч не меў права не выканаць ягонага патрабавання...
Карповіч ледзь не спатыкнуўся аб выцягнутыя ногі салдата.
— Устаць! — загадаў ён.
Салдат разгублена мацаў па зямлі, шукаючы рыдлёўку.
— Устаць! — злосна паўтарыў загад Карповіч, нібы пехацінец, якога змарыла стома, быў вінаваты ва ўсім, што рабілася на вышыні.
Салдат нарэшце падхапіўся на ногі. Нават у прыцемках было відаць, што ягоная куртка на плячах прамокла ад поту.
— Чаму спіце, радавы Назараў?
— Я не сплю... Я толькі эдмачыць прысеў, таварыш лейтэнант. Вінават, таварыш лейтэнант. Я зараз, таварыш лейтэнант...
— Вы чулі загад, радавы Назараў?
— Так точна, таварыш лейтэнант. Я зараз...
— Я асабіста праверу, як вы акапаліся!
— Вінават, таварыш лейтэнант.
Назараў, узбек з рускім прозвішчам, яшчэ не надта добра і ўмеў гаварыць па-руску...