«У губернатара, аднак-жа, нядрэнны стол», сказаў Чычыкаў.
«А ці ведаеце вы, з чаго гэта ўсё гатуецца? вы есці не будзеце, калі даведаецеся».
«Не ведаю, як гатуецца, аб гэтым я не магу меркаваць, але свіныя катлеты і разварная рыба былі выдатныя».
«Гэта вам так здалося. Я-ж ведаю, што яны на рынку купляюць. Купіць вунь той шэльма кухар, што вывучыўся ў француза, ката, аблупіць яго і падае на стол замест зайца».
«Фу! якую ты непрыемнасць гаворыш», сказала жонка Сабакевіча.
«А што-ж, душачка, так у іх робіцца, я не вінават, так у іх усё робіцца. Усё, што ні ёсць непатрэбнага, што Акулька ў нас кідае, з дазволу сказаць, у памыйнае вядро, яны яго ў суп! ды ў суп! туды яго!»
«Ты за сталом заўсёды гэтакае раскажаш!» запярэчыла зноў жонка Сабакевіча.
«Што-ж, душа мая», сказаў Сабакевіч, «калі-б я сам гэта рабіў, але я табе проста ў вочы скажу, што я брыды не буду есці. Мне жабу хоць цукарам абляпі, не вазьму яе ў рот, і устрыцы таксама не вазьму: я ведаю, да чаго устрыца падобна. Вазьміце барана», гаварыў ён далей, звяртаючыся да Чычыкава: «гэта барановы бок з кашай! Гэта не тыя фрыкасе [33], што робяцца на панскіх кухнях з бараніны, якая сутак па чацвёра на рынку валяецца! Гэта ўсё выдумалі дактары немцы, ды французы, я-б іх перавешаў за гэта! Выдумалі дыэту, лячыць голадам! Што ў іх нямецкая тонкае касці натура, дык яны думаюць, што і з рускім страўнікам справяцца! Не, гэта ўсё не тое, гэта ўсё выдумкі, гэта ўсё...» Тут Сабакевіч нават сярдзіта паківаў галавой. «Гаворыць—асвета, асвета, а гэта асвета—фук! Сказаў-бы і другое слова, ды вось толькі што за сталом непрыстойна. У мяне не так. У мяне калі свіння, усю свінню давай на стол; бараніна, усяго барана цягні, гусь—усю гусь! Лепш я з’ем дзве стравы, ды з’ем у меру, як душа патрабуе». Сабакевіч падцвердзіў гэта на справе: ён перакуліў палову барановага бока да сябе на талерку, з’еў усё, абгрыз, абсмактаў да апошняй костачкі!
«Так», падумаў Чычыкаў: «у гэтага губа не дура»
«У мяне не так», гаварыў Сабакевіч, выціраючы сарвэткай рукі: «у мяне не так, як у якога-небудзь Плюшкіна: 800 душ мае, а жыве і абедае горш за майго пастуха!»
«Хто такі гэты Плюшкін?» запытаў Чычыкаў.
«Махляр», адказаў Сабакевіч. «Такі скнара, якога ўявіць цяжка. У турме калоднікі лепш жывуць, чым ён: усіх людзей перамарыў голадам».
«Сапраўды!» падхапіў са спагадаю Чычыкаў: «і вы кажаце, што ў яго, сапраўды, людзі паміраюць у вялікай колькасці?»
«Як мухі мруць».
«Няўжо, як мухі! А дазвольце запытаць, як далёка жыве ён ад вас?»
«За пяць вёрст».
«За пяць вёрст!» выгукнуў Чычыкаў і нават адчуў, як сэрца ў яго крыху забілася. «Але калі выехаць з вашых варот, гэта будзе направа, ці налева?»
«Я вам нават не раю дарогі ведаць да гэтага сабакі», сказаў Сабакевіч. «Больш прабачальна пайсці ў якое-небудзь непрыстойнае месца, чым да яго».
«Не, я запытаў не для чаго-небудзь, а таму толькі, што цікаўлюся пазнаннем рознастайных месцаў», адказаў на гэта Чычыкаў.
За барановым бокам пайшлі ватрушкі, з якіх кожная была значна большая за талерку, потым індык, ростам з цялё, набіты ўсякім дабром: яйкамі, рысам, пячонкамі і невядома чым, што ўсё клалася камяком у жываце. Гэтым абед і скончыўся; але калі ўсталі з-за стала, Чычыкаў адчуў у сабе цяжару на цэлы пуд больш. Пайшлі ў гасціную, дзе ўжо апынулася на сподачку варэнне, ні то ігруша, ні то сліва, ні то іншая ягада, да якога, аднак, не дакрануліся ні госць, ні гаспадар. Гаспадыня вышла з тым, каб накласці яго і на іншыя сподачкі. Скарыстаўшы яе адсутнасць, Чычыкаў звярнуўся да Сабакевіча, які, лежачы ў крэсле, толькі крактаў пасля такога сытнага абеду і рабіў ротам нейкія невыразныя гукі, хрысцячыся і закрываючы яго штохвіліны рукою. Чычыкаў звярнуўся да яго з такімі словамі:
«Я хацеў пагаварыць з вамі аб адной справе».
«Вось яшчэ варэнне!» сказала гаспадыня, вяртаючыся са сподачкам: «рэдзька, вараная ў мёдзе».
«А вось мы яго потым!» сказаў Сабакевіч. «Ты ідзі цяпер у свой пакой, мы з Паўлам Іванавічам скінем фракі, крыху адпачнем!»
Гаспадыня ўжо выказала гатоўнасць паслаць па пухавікі і падушкі, але гаспадар сказаў: «нічога, мы адпачнем у крэслах», і гаспадыня вышла.
Сабакевіч злёгку нагнуў галаву, рыхтуючыся слухаць, у чым была справа.
Чычыкаў пачаў неяк вельмі здалёк, закрануў наогул усю рускую дзяржаву, і адазваўся з вялікай пахвалой аб яе прасторах, сказаў, што нават самая старажытная рымская манархія не была такой вялікай, і чужаземцы справядліва здзіўляюцца... Сабакевіч усё слухаў, нахіліўшы галаву. I што згодна існуючых палажэнняў гэтай дзяржавы, якой па славе няма роўнай, рэвізскія душы, скончыўшы жыццёвы шлях, лічацца аднак-жа да падачы новага рэвізскага спісу нароўні з жывымі, каб такім чынам не абцяжваць урадавыя ўстановы мноствам дробязных і бескарысных даведак і не павялічваць складанасць і без таго ўжо вельмі складанага, дзяржаўнага механізма... Сабакевіч усё слухаў, нахіліўшы галаву—і што, аднак-жа, пры ўсёй справядлівасці гэтай меры яна бывае крыху цяжкаватай для шмат якіх уладальнікаў, абавязваючы іх плаціць падаткі, быццам за жывы прадмет, і што ён, адчуваючы павагу асабіста да яго, гатоў нават часткова прыняць на сябе гэты сапраўды цяжкі абавязак. Наконт галоўнага прадмета Чычыкаў выказаўся вельмі асцярожна: ніяк не назваў душы памёршымі, а толькі неіснуючымі.