Напісанае застаецца

Гучыць голас Гусоўскага:

Болей за ўсё непакоіць іх сверб панавання:
Вострыць мячы пастаянна сусед на суседа —
Ты або я запаную, дваім жа нам цесна.
Братазабойствы, грызня, міжусобныя войны —
Іхні занятак фізічны і свет іх духоўны.
Б’юцца князі-ваяводы, а стогнуць народы:
Воіны ж гінуць у тых і другіх у сутычках,
Што ім той смерд — наша гора і нашы пакуты?
Ім бы свайго дамагчыся, а ты хоць заліся
Ў горкіх слязах. За мурамі рыданняў не чутна —
Значыць, гандлюй і крывёю, і лёсам падданых…
«Пастырам будзь па-над паствай!» — гаворыць Пісанне.
Будуць — чакайце! Ваўкамі грызуць сваю паству.
Вось да чаго давяла непамысная прагнасць
Славы, багацця і ўлады і як ачарсцвілі
Усё іх нутро сябелюбства, раскоша і слава!..
Турак агнём і мячом вынішчае ўсе нашы пасады,
Паліць мястэчкі і сёлы, руйнуе святыні…
Рэжа пад корань — жанок і дзяцей не шкадуе…
Князь і баяры — усе, каму льга заступіцца,
Глухі да нас і не горай, чым жорсткі татарын,
Душаць пятлёй галасы абурэння ў народзе.
Плаха і кат-выканаўца — вось доля любога,
Хто пастаяць за закон і за Бога азваўся.

Сцэна асвятляецца.

Скарына. Я ведаў, Мікола, што ты анёл сэрцам і паэт душою… (У захапленні.) Але каб такое!.. (Заўважае Маргарыту, Адверніка і Мсціслаўца.) Ён перажыве ўсіх нас і застанецца ў памяці нашчадкаў нашых на доўгія вякі…

Адвернік (скептычна). Даў Бог новага святога… А па мне — свістун са шпагаю.

З’яўляецца Iахім у вопратцы карчмара.

(Іахіму.) Ну, што табе, мая радасць, не спіцца? Здаецца, мы добра заплацілі…

Iахім (не зважаючы на Адверніка, толькі Скарыне). Guten Abend, Herr Doktor. Jochim halt es fur grosse Ehre solche massgebende Person der Stadt Wittenberg, die Audienz vom so grossen Reformator wie Martin Luther gewürdigt wurde, in seiner Taverne zu sehen[2]. (Перадае запрашэнне.)

Aдвepнiк. Што ён там лапоча?

Cкapынa. Кажа, прыемна, што яго таверну выбраў такі важны госць Вітэнберга, які ўдастоіўся аўдыенцыі самога вялікага рэфарматара Марціна Лютэра.

Іахім. So, so. Die Kutsche wartet auf Ihre Majestät[3]. (Выходзіць.)

Скарына. I карэта, кажа, чакае… (Сам сабе.) Усё-такі запрасіў. Так яно і павінна было быць.

Маргарыта. У госці апоўначы?

Адвернік (пачынае таропка апранацца). Нічога, выспімся!.. Ну, Францыск, здаецца, і мы ў людзі выходзім! Хутчэй збірайся, Пётра! Хоць будзе што ў Полацку расказаць! He кожнаму ўдаецца на свае вочы такога чалавека ўбачыць, які на самога Папу Рымскага замахнуўся… Цікава, якія ў іх тут звычкі: са сваёй бутэлькай у госці ходзяць ці гаспадар будзе частаваць…

Скарына. Па-першае, мы не ведаем, ці п’е вялікі рэфарматар…

Адвернік. He можа быць, каб на такой высокай пасадзе чалавек не піў. Вазьмі нашага віленскага біскупа…

Скарына. Па-другое, ні цябе, ні Пятра ў госці не запрашаюць.

Маргарыта. Так што кладзіся, Юраська, спаць; рана табе яшчэ з лютэрамі сустракацца.

Адвернік. Жанчына, не блытайся пад нагамі!

Скарына. Па-трэцяе, вазы трэба пільнаваць. Ці мала што…

Мсціславец. Сапраўды, пра гэта мы не падумалі…

Скарына. Тады падумайце, а я пайшоў. (Выходзіць.)

Маргарыта благаслаўляе яго.

Мсціславец. А што, як раптам…

Адвернік. А што можа быць раптам?

Мсціславец (хітра). Той са шпагаю, а вы адзін…

Адвернік. Зялёны ты яшчэ з мяне кпіць. Лезь на палаці, і цыц! I ты, Маргарыта, кладзіся. A то сядзіш да поўначы і глядзіш на Францыска як зачараваная… Аж няёмка…

Маргарыта (з усмешкай). Каму няёмка?..

Адвернік (не адразу). I яму… і мне.

Маргарыта. А-а-а…

Адвернік. Б-э-э…

Маргарыта. А ты шпурні яму рукавіцу. Во будзе смеху.

Адвернік. У бабы бабскія размовы. I бяры вас пасля гэтага ў дарогу! Хоць бы хлапчука пасаромелася.

Мсціславец. Кіньце вы, дзядзька Юрась. Я не жанчына і то палюбіў яго.

Маргарыта (весела смяецца). Ай ды хлапчук! Ай ды малайчына!

Адвернік (строга). Сказаў — хопіць, значыцца, хопіць. (Бярэ шапку.) Пайду вазы пагляджу. (Выходзіць.)

2

Добры вечар, пан доктар. Іахім лічыць вялікім гонарам бачыць у сваёй таверне такога высокага госця горада Вітэнберга, які ўдастоены аўдыенцыі самога вялікага рэфарматара Марціна Лютэра (ням.).

3

Так, так. Карэта чакае, ваша вялікасць (ням.).