Пасля пераможных фанфар заігралі ўрачыстую прэлюдыю Ліста — экіпаж агарнўла новая хваля ўздыму, Чатыры немцы ўбачылі сябе раптам ужо ў спякотных афрыканскіх пясках пад камандаваннем нацыянальнага героя трэцяга рэйха, гэтай праслаўленай «лісы пу-стыні» — Эрвіна Ромеля.
Вось яны, шчасліўцы лёсу, народжаныя не раней, не пазней, а менавіта ў гэты гістарычны момант, перапоўненыя гордасцю, што належаць да нацыі Herrenvolke (звышчалавекаў), у машынах з малюнкамі бубновага туза, галавы кабана, лістка канюшыны, ма-тылька ды іншых пазнавальных знакаў на тысячах кабін, па загаду незвычайнага генія, які даў ім мэту і крыллі, імкліва нясуцца ў прастору гісторыі па гэты самы «каўчук, хлеб, лебэнсраўм, першынство ў свеце» ды славу для вялікай Германіі.
Версаль прыдумала нахабная Англія, каб абяззброіць паўднёвую суседку-саперніцу, адабраць ад яе ўсё, што дае краіне сілу і моц — Германія калоніі свае верне з працэнтамі!
Але ж сялібы з ганачкамі ў цянёчку пад пальмамі і краявідамі на плантацыі, са слугамі-неграмі — для знямоглых старых з тылавых каманд Тодта[2]. Члены экіпажа ў баявых часцях, якія складаюцца з такіх жа адчайных зухаў, ад Тобрука раптоўна паварочваюць на Ус-ход і маланкавым выпадам пратыкаюць Кіпр ды Суэц. Перарэзаўшы важную жылу Вялікай Брытаніі, тут жа перакідваюцца ў Казахстан-скія стэпы насустрач Паўлюсу і Манштэйну, каб замкнуць кола.
«Перапоўненыя ўздымам, які спарадзіла ў нас прага крыві, лютасць і віно, мы дружна крочым у нагу, упэўнена ставячы падкаваны бот. Нястрымана набліжаемся да ворага. Дзікая прага знішчэння ап'яніла нашы мазгі. Мужчыне вядома многа ўзнёслых радасцей, але самая прыемная — асалода, адчутая пры таптанні чужой зямлі, забіванні...» [3]
Гэтай «асалоды» пад штандарамі вермахта члены экіпажа самалёта паспыталі ўволю.
Штурман-радыст, мажліва, мінулую ноч гасцяваў у афіцэраў палявой жандармерыі. «Жандармамт» Полацка размяшчаўся ў будынку новай школы. Яе кватаранты пад столь настаўніцкай вешалі савецкую карту і зараджалі парабелумы. Капітан фельджандармерыі, імітуючы папулярнага радыокаментатара Дзітмара, крычаў:
— Альзо, ад японскіх самураяў марская пяхота ЗША драпае праз атолы, каралавыя рыфы Ціхага акіяна ў Аўстралію! Нямецкія часці з Расіі кідаюцца на дапамогу японцам! Ужо селі ў караблі! Увага, перасякаем зараз Індыйскі акіян! Падплываем да Сіднея, збіраемся высаджвацца на бераг! Вось і — п'яныя янкі! Ахтунг, падрыхтавацца! Айнс, цвай, драй,— фоер!
Уся кампанія ўскідвала пісталеты, і ў англійскі дамініён упіваліся дзесяткі куль, покуль карта не зляцела на падлогу.
Капітан загадваў дзіравую прасціну вешаць зноў.
Наступным этапам захапляючай экскурсіі была Англія, затым — Лацінская Амерыка. У ЗША разрадзілі па абойме, ад чаго школьная карта разляцелася на кавалачкі.
Хіба снілася такое салдатам Напалеона, Карла Вялікага, Гая Юлія Цэзара, Аляксандра Македонскага?!
4.
Я да сённяшняга дня не перастаю здзіўляцца, як гэта «шалёнаму фюрэру» ўдалося ўбіць у галаву сваім грамадзянам аж так глыбокую веру ў слушнасць яго людаедскіх ідэяў, злачынных планаў, што пераважная большасць нямецкіх рабочых, сялян, служачых, інжы-нераў і настаўнікаў — бацькі дарослых дзяцей і юнакі — тварылі чорную справу дружна, свядома, з запалам насуперак элементарнай логіцы і агульнапрынятым нормам чалавечых адносін.
Доктар Гайнц у паўабкружаную армію пад Дзямянск вяртаўся з пабыўкі па сваёй ахвоце датэрмінова. Калі штурман, эканомячы акумулятары, выключыў радыё, доктар праз ліхтар «Юнкерса-52» паглядзеў у нябесны блакіт ды з цёплым хваляваннем, з дрыготкамі ва ўсім целе пасмакаваў ужо той шчаслівы момант, калі прызямліцца ў сваіх ды апынецца ў баявой атмасферы, што, на яго думку, толькі і варта сапраўднага мужчыны.
Ні ў каго з чатырох не ўзнікала ніякіх сумненняў, хоць перш за ўсё ім трэба было падумаць, што і на двухкіламетровай вышыні трэба быць напагатове, бо няўмольнае жыццё ўжо ўключыла іх у бяздонны расход вайны.
Бортмеханік Лебек расхіліў біноклем на бакавым шкле паштоўкі з голымі актрысамі ды пачаў разглядаць зямлю.
Пад крылом паплыла спаленая ўшчэнт лясная вёска.
На пажарышчах кешкаліся людзі — даставалі з друзу гаршкі, абпаленыя вёдры.
Дрэвы ля былых селішч стаялі з пажухлым лісцем.
Абгарэлыя пячныя каміны сумна цягнулі да неба свае куксы...
— Эх, папсавала вайна ландшафт! — тыцнуў Лебец цейсам уніз.— Паваленыя платы, сухія, як, венікі, кусты!.. I гэтыя старыя ліпы не аджывуць ужо!.. Хіба праз гадоў дваццаць зелень адрасце!.. I абарыгенам-беларусам даводзіцца цярпець!..
3
Словы Эрнста Юнгера. Яго раман «Стальная бура», адкуль цытата, пасля 1933 г. стаў настольнай кніжкай юнакоў Германіі.