— Бедны Васька, прапаў ты ні за грош! — з жалем сказаў ніжні чын санітарнага атраду № 3 Іосіф Бонг, які знаходзіўся пры двуколцы.
У гэты момант ён сам быў паранены асколкам гранаты. — Ня гледзячы на гэта ён выпраг забітага каня і адцягнуў двуколку ў больш бясьпечнае месца. Пасьля гэтага ён вярнуўся па вупраж забітага каня. Рускія ўсё абстрэльвалі.
— Страляйце, страляйце, праклятыя забойцы, я вупражы ня дам прапасьці!—і з гэтымі словамі ён зьняў з каня вупраж і занёс яс на двуколку. якая стаяла ў закрытым месцы. Таварышы сустрэлі яго папрокамі за тое, што ён дарэмна ставіць сябе ў небясьпеку.
— Я не хацеў кідаць вупражы — яна-ж амаль што новая. Шкода, думаю сабе, у нас саміх лішняй няма, — апраўдваўся адважны салдат і толькі пасьлм гэтага дазволіў завесьці сябе на перавязачны пункт, бо быў паранены.
Неўзабаве пасьля гэтай падгеі начальнік атраду аздобіў яго грудзі сярэбраным мэдалём «За храбрасьць».
Прачытаўшы плякат і бачачы, што фэльдфэбель яшчэ не вярнуўся, Швэйк зьвярнуўся да апалчэнцаў, што знаходзіліся ў каравульным памяшканьні:
— Дасканалы прыклад адвагі! Калі так пойдзе справа далей, у нас ва ўсёй арміі будзе толькІ новая вупраж. Калі я жыў у Празе, прачытаў я ў «Праскай офіцыяльнай газэце» яшчэ мудрэйшы прыклад пра аднаго вольнапісанага[9] Іосіфа Войена. Ён быў у Галіцыі, у 7-м егерскім палку. У час атакі папала яму ў голаву куля. Калі яго хацелі занесьці на перавязачны пункт, ён закрычаў, што няма чаго перавязваць такую пусьцяковіну, і палез зноў у атаку з сваім разьдзелам. У гэты час яму гранатай адарвала ступень нагі. Зноў хацелі яго занесьці, але ён схапіў палку, закульгаў на ёй уперад, і палкаю стаў адбівацца ад няпрыяцеля. Якраз тут прыляцела яшчэ адна граната і адарвала яму руку, ды якраз тую, у якой ён трымаў палку. Тагды, доўга ня думаючы, ён бярэ палку ў другую руку і крычыць, што ён гэтага ім ня даруе. Бог яго ведае, як-бы гэта ўсё скончылася, каб яго шрапнэльлю дашчэнту не зьліквідавала. Магчыма, што ён атрымаў-бы сярэбраны мэдаль, каб яго ня зьнішчыла шрапнэль. Калі яму адарвала галаву, дык пакуль яно кацілася, ён яшчэ пасьпеў крыкнуць:
— Чаго толькі ў газэтах ня пішуць, — заўважыў адзін з каравульнай каманды. — Нябось, у самога складальніка ад гэтага галава ашаламілася.
Ён плюнуў:
— У нас у Чаславі быў у палку адзін рэдактар з Вены, немец. Служыў прапаршчыкам. Па-чэску ні з кім не хацеў гаварыць, а калі прыкамандыравалі яго да маршавай роты, дзе былі адны чэхі, адразу па-чэску загаварыў.
У дзьвярах паказаўся сярдзіты твар фэльдфэбэля:
— Wen man ist drei Minuten wed, da hort man nichts anders als: «па-чэску, чэхі»[10].
I выходзячы (відавочна, у буфэт), ён сказаў унтэр-афіцэру з апалчэнцаў, каб той завёў гэтага вашывага нягодніка (ён паказаў на-Швэйка) да падпаручніка, як толькі падпаручнік прыдзе.
— Пан падпаручнік, мусіць зноў з тэлеграфісткай са станцыі бавіцца, — сказаў унтэр-афіцэр, калі фэльдфэбэль вышаў.— Прыстае да яе вось ужо два тыдні і кожны дзень прыходзіць са станцыі злосны, як чорт, і гаворыць: «Вось-жа б… ня хоча прыйсьці да мяне нанач».
I гэты раз падпаручнік прышоў злосны, як чорт.
Чуваць было, як ён шпурляў са стала кнігі.
— Нічога, брат, ня зробіш, прыдзецца табе ісьці да яго, спагадліва сказаў Швэйку ўнтэр. — Нямала прайшло салдат праз яго рукі, і маладых, і старых.
Швэйка завялі ў канцылярыю. У канцылярыі за сталом сядзеў ваўкаваты з выгляду малады падпаручнік.
Убачыўшы, што ўнтэр вядзе Швэйка, ён пагрозьлівым тонам мармытнуў:
— Ага!..
Унтэр-афіцэр адрапартаваў:
— Гонар маю далажыць, пан лейтанант, гэты чалавек быў затрыманы на вакзале без дакумантаў.
Падпаручнік кіўнуў галавою з такім выглядам, нібы ён ведаў пра гэта ўжо некалькі гадоў таму назад.
Урэшце, кожны, хто ў гэту хвіліну глянуў-бы на Швэйка, павінен быў-бы пераканацца, што думаць, што ў чалавека з такім выглядам могуць быць якія-небудзь дакуманты — рэч немагчымая. У Швэйка быў выгляд, нібы ён скінуўся з неба ці з якой-нсбудзь плянэты і з прасьцецкім зьдзіўленьнем аглядае новы, незнаёмы яму сьвет, дзе ад яго патрабуюць нейкіх невядомых яму дурнецкіх дакумантаў.
— Што вы рабілі на вакзале? — строга запытаўся падпаручнік.
— Асьмелюся далажыць, пан лейтэкант, я чакаў цягніка на Чэскія Будэйовіцы, каб папасьці ў 91-ы полк да паручніка Лукаша, у якога я дзяншчыком і якога мне давялося пакінуць, бо мяне адправілі да начальніка станцыі наконт разгляду пытаньня пра штраф па падазрэньні ў самапраўным спыненьні цягніка тормазам Вістэнгаўаа.
9
Ніжні чын, які па сваёй агульнай асьвеце меў права на чын, але яшчэ ня меў належнай вайсковай адукацыі, каб быць афіцэрам. У расійскай царскай арміі—«вольноопределяющийся».