– Chce pan zapewne przez to powiedzieć, że od niepamiętnych czasów zdarzały się kradzieże dzieł sztuki – Smugę zawsze przyprawiał o zniecierpliwienie ten rodzaj taktu, jaki stosowano w dyplomacji.
– Owszem – Anglik nie poczuł się urażony takim postawieniem sprawy. – Zwłaszcza w tej części świata… Podają to nawet bardzo stare źródła…
– Ciekawe jak stare się zachowały? – przerwał Smuga.
– O! Dość stare! W szesnastym wieku przed naszą erą, gdy panowanie rozpoczęła osiemnasta dynastia [26], ograbiono chyba wszystkie grobowce ważnych osobistości – odpowiedział dyplomata.
– Znajomy archeolog, Howard Carter [27], opowiadał mi historię rozprawy dotyczącej okradania grobowców faraonów sprzed tysięcy lat. Dokładny jej opis zachował się na papirusach z epoki Ramzesa IX [28]. Nie był to czas dobry dla państwa. Kwitło przekupstwo, a władza była bardzo słaba. W ciągu czterdziestu lat zmieniło się aż ośmiu faraonów…
– W takich sytuacjach wzrasta przestępczość i chęć łatwego dorobienia się. Znam to z historii mojego narodu – wtrącił Smuga.
– Papirus podaje imiona bohaterów całej historii, nawet przestępców! – ciągnął Anglik. – Wszystko zaczęło się od zwykłej zawiści, jaką wzajemnie darzyli się zarządca wschodniej części Teb [29], Pezer, i jego odpowiednik po ich zachodniej stronie, Pewero [30]. Otóż tenże Pezer, otrzymawszy informację o rabunku grobowców w zachodniej dzielnicy nie omieszkał złożyć raportu wspólnemu przełożonemu Chamwezemu. Chamweze powołał specjalną komisję do zbadania tej sprawy.
– Postąpił właściwie.
– Nie miał chyba innego wyjścia.
– Czy komisja coś wskórała?
– Miała ustalić, czy rzeczywiście są to kradzieże aż na tak wielką skalę. Pezer wymienił bowiem w raporcie dokładną liczbę okradzionych grobowców.
– Miał niezwykle dokładne informacje.
– Właśnie. Można by mniemać, że utrzymywał po drugiej stronie Teb swoją wywiadowczą siatkę. Nie przewidział tylko jednego…
– Czego?
– Że członkowie komisji, a nawet może i sam Chamweze, czerpią z kradzieży korzyści.
– Przemyślny zatem człowiek z tego, jak go pan nazywa, Pe…
– Pewera…
– Ach, te imiona – westchnął Smuga. – Dla Słowianina brzmią tak podobnie… Ale, wracając do tematu, przypuszczam, że komisja niczego nie wykryła…
– W każdym razie nie potwierdziła danych Pezera. Według niej włamano się do jednego, nie zaś do dziesięciu, jak podał Pezer, grobowców królewskich i do dwóch, nie czterech grobowców kapłanek.
– I postępowanie umorzono.
– Oczywiście. Obrabowano wprawdzie niemal wszystkie grobowce prywatne, ale wszak to nie powód, by oskarżać zasłużonego Pewera.
– Tak kończy się sen o sprawiedliwości.
– O nie! To dopiero końcówka pierwszej rundy… Nazajutrz Pewero na wschodnim brzegu Nilu urządził prawdziwą manifestację przeciw Pezerowi. Można sobie wyobrazić, co przeżywał ten człowiek, gdy mu zgotowano pod nosem kocią muzykę.
– Z pewnością mocno się zdenerwował.
– Stracił głowę. Wybiegł z domu, wdał się w awanturę z jednym z przywódców i zagroził, że odwoła się wprost do faraona.
– Nie najmądrzejsze posunięcie. Ów Pezer, jak go pan nazywa, nie był zbyt zręcznym politykiem.
– Aż tak źle bym go nie osądzał. Pierwszą bitwę przegrał. Przegrał również drugą: Chamweze pozwał go przed sąd, w którym Pezer, sam będąc w kolegium sędziowskim, przyznał się, że złożył nieprawdziwe doniesienie. Trzecie starcie należało jednak do niego. Po kilku latach ujęto ośmiu przestępców, papirus podaje nawet ich imiona. Po śledztwie, od wieków polegającym tutaj głównie na skłanianiu do różnych wyznań za pomocą chłosty w pięty i dłonie, potwierdzili oni raport Pezera.
– Zaiste, fascynująca historia. Rad jestem, że jej wysłuchałem. Opowiem ją moim przyjaciołom, którzy czekają na mnie w Kairze, a zwłaszcza Tomaszowi Wilmowskiemu, który przepada za tego rodzaju opowiadaniami.
– Powiada pan, Wilmowsky… Tom… Chyba słyszałem to nazwisko. Czy nie w Królewskim Towarzystwie Geograficznym?
– Tomasz jest jego członkiem. Możliwe, że stąd jest panu znany. Wygłosił na tym forum parę odczytów na temat Papuasów, a ostatnio miał wykład o Indianach z Puszczy Amazońskiej.
– Rzeczywiście, nawet go wysłuchałem, teraz sobie przypominam. Bardzo młody uzdolniony człowiek. Ale, czyżby pańska zapowiedź spotkania z przyjaciółmi w Kairze miała oznaczać, że przygotowuje pan jakąś wyprawę i to w Egipcie?
– Zupełnie nie – roześmiał się Smuga. – Tym razem zamierzamy zrealizować od dawna odkładane plany wakacyjne.
– Podwójnie zazdroszczę, i wakacji, i towarzystwa. Chociaż przyznam, iż miałem nadzieję zainteresować pana nie tyle przeszłością, ile teraźniejszością rynku sztuki – powiedział Anglik.
– Nie bardzo rozumiem? – zdziwił się Smuga.
– Widzi pan, w ostatnich latach Egipt znowu stał się na tym rynku modny. Niedawno, nie tylko zresztą w Anglii, pojawiły się cenne papirusy, przedmioty kultu i codziennego użytku, biżuteria. Wszystko pochodzi stąd, z Egiptu, nie wiadomo tylko, jaką przecieka drogą. Skala zjawiska jest tak znaczna, że wskazuje na istnienie dobrze zorganizowanej szajki przemytniczej.
– Czy dlatego aż tak ono pana absorbuje? – Smuga pytał dalej, zupełnie obojętnie, jakby dla podtrzymania rozmowy.
– Powiem wprost. Powierzono mi misję, którą nazwałbym detektywistyczną. Zna mnie pan, więc i wie, że się zupełnie do tego nie nadaję. Bardziej jestem uczonym niż politykiem, a co dopiero detektywem. Spotkawszy pana na tym statku, uznałem to za uśmiech losu. Wszak misja, o której mówię, o wiele lepiej pasowałaby do pana. Czyż nie mam racji? – Anglik zakończył swój wywód w sposób wymagający odpowiedzi.
Smuga odpowiedział wymijająco, tak jednak aby nie zamykać sprawy. Rozmawiali jeszcze przez chwilę, między innymi o pojawiającym się często w kontaktach z prywatnymi kolekcjonerami tajemniczym człowieku, aż dotarli do tego momentu rozmowy, kiedy nie ujawnia się więcej szczegółów bez wyraźnej deklaracji.
Nie znalazłszy w zachowaniu Smugi niczego, co wykraczałoby poza ramy czystej uprzejmości, Anglik postanowił inaczej sformułować swoją propozycję:
– Ma pan w Egipcie, jak pamiętam, osobliwe kontakty. Szkoda, że nie udało mi się pana pozyskać. Ale nie zamierzam tak od razu rezygnować. Proszę porozmawiać z przyjaciółmi, równie niezobowiązująco jak ze mną. Będę bardzo rad, jeśli znajdzie pan czas i odwiedzi mnie, wraz ze swoim młodym przyjacielem, w konsulacie w Kairze.
Tyle Smuga mógł mu spokojnie przyrzec.
Przemyślawszy wszystko raz jeszcze, wreszcie wstał, ubrał się i zapalił nieodłączną fajkę.
*
Słońce wzeszło tymczasem wysoko. Nieliczni pasażerowie przechadzali się po pokładzie. Mijał już piąty dzień, odkąd statek wyruszył z Triestu, gdzie zatrzymał się na pół dnia, aby uzupełnić zapasy węgla. Odbywał on swój normalny rejs z Anglii do Bombaju i wiózł dystyngowanych angielskich gentlemenów, w większości udających się do Indii. Należał do Kompanii Lloyda [31] i nosił wdzięczne imię “Cleopatra”. Wyposażony w mocny silnik płynął z prędkością dziewięciu węzłów [32]. Zbliżał się właśnie do Archipelagu Jońskiego. W dali lśniły, pokryte jeszcze śniegiem, wierzchołki gór Albanii. Po prawej stronie wyspa Korfu, skalista w swej północnej części, z widocznymi ruinami jakiegoś miasta od wschodniej strony, przechodziła w prześliczne, łagodne, zabudowane i pełne ogrodów wzgórza. Statek zawinął do portu, aby dostarczyć pocztę i wkrótce wyruszył w dalszą drogę.
[26] Panowała w Egipcie w latach 1555-1335 p.n.e.
[27] Carter Howard (1873-1939) – archeolog angielski, w Egipcie od 1890 r. Niemal od początku związany z pracami w Dolinie Królów. Od 1907 r. współpracował z lordem Carnarvonem. 7 listopada 1922 r. odkrył grobowiec Tutanchamona, dziwnym zrządzeniem losu nie obrabowany przez złodziei. Była to wielka sensacja archeologiczna. Do dziś jego odkrycie uchodzi za jedno z najważniejszych w historii archeologii. Także dlatego, że wiąże się z wieloma legendami, między innymi o tzw. zemście faraona.
[28] Ramzes IX, jeden z jedenastu faraonów o tym imieniu. W latach 1168-1090 p.n.e. (XX dynastia) panowali kolejno Ramzesowie: od IV do XI.
[29] Teby – miasto w Górnym Egipcie, założone w III tysiącleciu p.n.e., uchodzące za najstarsze na świecie. Nazywane przez Greków “stubrame”, w odróżnieniu od “siedmiobramych” Teb w Beocji. Egipcjanie nazywali je Wyset lub Niut-Amon (Miasto Amona). Upadek znaczenia po najazdach hord asyryjskich w VII w. p.n.e.
[30] Historia autentyczna, zawarta w zbiorze dokumentów egipskich wydanych w latach 1906-1907 w Chicago, skąd mógł zaczerpnąć ją Carter.