Выбрать главу
Хто губам чароўным усмех бесклапотнасці даў, Хто як дар самотным тугу сардэчную даў? Хай не даў ён нам шчасця, — даволі з нас супакою; Шмат каму ён даў слёзы і пакуты вечныя даў.

Шамсібек заслухаўся... Але Абдулвахаб тут жа парушыў яго засяроджанасць:

— Божа праведны! Мусульмане весяляцца, не памятаючы пра будучую кару!

Дэрвіш забубніў штосьці незразумелае, перабіраючы ружанец. Раптам ён пранізліва зірнуў на Шамсібека:

— Дух уладарнага Кусама[11] пракляў нашага султана!

— Змоўкні!

— Не! Усякі валадар абавязаны штогод наведваць магілу святога. А наш султан парушыў сёлета свяшчэнны звычай. Ён палічыў прыніжэннем для сябе ўкленчыць перад вялікаснымі астанкамі...

— Адкуль ты гэта ўзяў?

— Наш мухтасіб[12] Саід Ашык маліўся ў мячэці, як раптам сярод яснага неба прагрымеў гром, а над палацам бліснула маланка. З магілы праведнага Кусама ўзняўся ягоны цень і, зірнуўшы на мухтасіба, сказаў: «Султан Улугбек пагарджае святымі магіламі — ён выпрабоўвае волю Алаха. Паведамі пра гэта мусульманам. Да той пары, пакуль самаркандцы не змыюць крывёю гэты грэх, іх будзе праследаваць лёс!..»

У гэты міг нечая магутная рука апусцілася на Абдулвахабава плячо. Павярнуўшыся, дэрвіш убачыў перад сабой скрыўлены гневам сіпахаў[13] твар.

— Хадзем са мною! Хай султан пачуе твае навіны, — плячысты воін добра трасянуў Абдулвахаба і паказаў яму на дарогу. Потым зірнуў на Шамсібека. — Ты таксама пойдзеш.

Абдулвахаб адразу прыкусіў язык і, уцягнуўшы галаву ў плечы, рушыў побач з сіпахам. Людзі, якія сядзелі ў чайхане, спрабавалі былі заступіцца: «Грэх чапаць дэрвіша!», «Адпусці слугу Алаха!» Але асілак адказваў на гэта: «Калі ён сапраўдны дэрвіш, то хай моліцца за людскі род, а не пэцкае свяшчэннае імя».

Варта ля брамы палаца бесперашкодна прапусціла іх — сіпах меў, відаць, права вольнага ўваходу і выхаду. Яны прайшлі цераз раскошны сад і ўбачылі дзівоснае збудаванне. Яно мела ўнушальныя памеры, было акружана каланадай, што падтрымлівала пляскаты дах тэрасы. Трошкі далей пераліваўся на сонцы празрысты купал Крыштальнага палаца. Шамсібек на хвіліну замёр перад каланадай гэтак жа, як напярэдадні перад Улугбекавым медрэсэ. Штурхнуўшы яго плячом, сіпах сказаў:

— Гэта Чылустун[14]. Варушыся.

Сіпах яшчэ трохі паглыбіўся ў сад і перадаў дэрвіша і Шамсібека нейкаму чыноўніку ў залацістым халаце і на некалькі хвілін знік. Вярнуўшыся, ён павёў сваіх арыштантаў назад да Чылустуна.

Цяпер тут было шмат народу. Уся тэраса была запоўнена багата апранутымі саноўнікамі, пасярод якіх уссеў на дыван пажылы чалавек у блакітным халаце і з невялікай белай чалмой на галаве. Шамсібек адчуў моцны штурхель у спіну і схіліўся перад тэрасай.

Калі юнак зноў узняў галаву, ён сустрэўся вачыма з праніклівым позіркам някідка апранутага чалавека і ўгадаў, што перад ім сам султан.

— Навошта ты прывёў гэтых людзей, Камарыдзін? — спытаўся гарбаносы сівабароды стары, які сядзеў бліжэй за ўсіх да Ўлугбека.

Сіпах пакланіўся, адступіўшы на крок, і вымавіў:

— Найшаноўны, гэтыя сабакі знеслаўлялі імя вялікага султана...

Улугбек уважліва паглядзеў на дэрвіша і ўсміхнуўся:

— Ты прывёў старога знаёмага. Толькі раней ён хадзіў у вопратцы слухача медрэсэ... Ну што ж, ён знайшоў, магчыма, сваё прызванне... Дык пра што ён казаў?

— Ён прагне крыві... — Сіпах не адважыўся гаварыць далей. Але Ўлугбек і так усё зразумеў — гэта было відаць па ягоным кплівым позірку, скіраваным на дэрвіша.

У Шамсібека пахаладзела ўсярэдзіне. Ён чакаў, што султан вось-вось выбухне гневам, і нават зажмурыўся ад страху. Ды, на сваё здзіўленне, пачуў нягучны смех Улугбека.

— Усяго толькі? Выходзіць, ты дарэмна патурбаваў божага чалавека. — Султан весела паглядзеў на сіпаха. — Давай, раскажы нам, Абдулвахаб, з якой мэтай надзеў ты гэтую касматую шапку і рыззё.

— Дзеля таго, каб маліцца за прававерных і падрыхтавацца да вечнага жыцця...

— Святая мэта! Але ты забыўся, што кожнае дэрвішава слова тут жа дасягае прастола Ўсявышняга. А значыцца, за слоўны грэх цябе спасцігне цяжкая кара...

— Хай Алах захавае мяне ад усякага слова хлусні. Клапоцячыся пра спакой мусульман, я паведамляў ім жаданні ўладарнага духу...

— Пакінь мне клопат пра падданых Алаха. І скажы, як табе сталі вядомыя наказы святога? Ты сам бачыў яго?

вернуться

11

Султан. Сваяк прарока Мухамеда, пахаваны ў Самаркандзе.

вернуться

12

Асоба, якая назірае за выкананнем рэлігійных абрадаў, прадпісаных шарыятам.

вернуться

13

Прыдворны военачальнік.

вернуться

14

Дом з сарака калонамі.