13
На абед часцей за ўсё падаваліся жывая рыба або трус. Магутны Арол сядзеў у пуховым крэсле, побач стаяў Старэйшы Сокал, а каршуны-кухары падавалі стравы. Яны ставілі іх перад уладаром і, не ўзнімаючы позірку, выходзілі. І як толькі за імі зачыняліся дзверы, Старэйшы Сокал вырываў з кожнай стравы па кавалку, праглытваў і чакаў. Магутны Арол сачыў за ім. Такім чынам правяралася прыгоднасць ежы — яна ж магла быць і атручаная: ці мала што здараецца, калі на свеце жывуць зайздроснікі. Магутны Арол паназіраў некалькі хвілін за сваім слугой і пачынаў есці. Калі рыбу прыносілі ў акварыуме, ён удыхаў пах вады, і ў яго галаве лёгкім хмелем усплывалі цьмяныя вобразы; ён заплюшчваў вочы і нейкі час сядзеў нерухома. Потым быццам апамятаўся і ўпіўся ў самую вялікую рыбіну. Яна хацела вырвацца і круцілася ў яго кіпцюрах, па пругкім целе струменілася і капала ў ваду кроў, і толькі Магутнаму Арлу быў зразумелы маўклівы рыбін крык: «Хутчэй — хутчэй...»
Шчупакі, між іншым, паводзілі сябе інакш. Яны не кідаліся, як нейкія там язі ці галаўлі, на сценку акварыума, а ў кіпцюрах Магутнага Арла ўсё стараліся ўкусіць велічную асобу, білі хвастом і калоліся плаўнікамі. І ні разу Магутны Арол не чуў, каб шчупак крыкнуў.
Труса падавалі асвежанага, і есці яго ў такім выглядзе не было, шчыра кажучы, ніякай цікавасці, і калі б не правілы і этыкеты, магутны Арол загадаў бы падаваць труса жывога.
Абед канчаўся, і Яго Недаступнасць у суправаджэнні целаахоўніка ішоў на зацемненую веранду, каб пачысціць дзюбу і прыгладзіць узлахмачаныя пёры. Тут жа ён драмаў хвілін пятнаццаць-дваццаць, каб канчаткова прыняць прыстойны выгляд і сабрацца з думкамі — асабліва шчупакі заўсёды псавалі яму настрой. Потым пачыналася дзелавая частка дня.
Гэта, па праўдзе кажучы, была аўдыенцыя. Прыходзілі птушыныя міністры, чыноўнікі ўсіх рангаў, пасланцы, просьбіты і — пад канец — госці.
Яго Недаступнасць Магутны Арол — Аквіла Рэгія Інвіктус Юстус[28] — сядзеў на высокім залатым троне, асляпляючы царскім адзеннем і велічнай паставай. Па правы бок стаяў самы верны і адданы яго слуга Старэйшы Сокал, па левы — самы першы і любімы сябар Строгі Сарыч — міністр птушынага настрою і парадку.
Вышэйшыя чыны ўваходзілі па адным, дакладвалі, як ідуць справы, слухалі ўказанні і адыходзілі ўбок. Такім чынам, зала паступова папаўнялася і да канца аўдыенцыі, перад забаўнай часткай, была поўная да адказу.
Прыходзіў Горны Грыф, галоўны філосаф, а таксама намеснік Паўднёвых абласцей, якога жартам называлі проста Гэ-Гэ. У яго было нямала заслуг, што адзначалася ў спецыяльных Улажэннях, у адным з якіх, у прыватнасці, гаварылася, што гэтага мужа трэба ў далейшым называць «Грыфус Мантанус Прэдзітус»[29]. Ён быў павольны і спакойны, тым не менш лічыўся карысным членам птушынага сената, прыемным субяседнікам, а акрамя таго, даводзіўся Яго Недаступнасці далёкім сваяком. Гэ-Гэ ўваходзіў, кланяўся і пачынаў гаварыць пра тое, што ўсё зямное праходзіць і ўсялякае мітусенне — доказ слабасці жывых; не праходзяць толькі мудрасць і сіла Вялікага.
— Вера ў светлы і мудры вобраз уладара, у бязмежную яго справядлівасць і клопаты выклікае ў падданых бадзёрасць духу. Гэта вось і ёсць маральная аснова, Ваша Недаступнасць, гэта вось і паказвае кожнаму сваё месца і становішча, таксама як і сферу і меру ўжытку здольнасцяў. І гора таму, хто забудзецца пра сцежку, якая яму вызначана. Бо справядлівасць і цудоўнае заўсёды перамогуць — ваша крыло гэтаму сведка, Ваша Недаступнасць. Каб не быць галаслоўным, заўтра ж я пакажу вам, Ваша Недаступнасць, новы трактат...
Прылятаў Спрытны Каршун — першы сувязны. Ён імкліва падбягаў да трона, кланяўся і дакладваў што-небудзь важнае, што лічыў адпавядаючым настрою ўладара. Потым ён станавіўся побач з Гэ-Гэ і, яшчэ не аддыхаўшыся, пачынаў нешта шаптаць яму, але той, як правіла, ужо беспрабудна спаў.
Прылятала Вялікая Княгіня Сава, загадчыца складамі. Заікаючыся і папраўляючы акуляры, яна так блытана і таропка сыпала лічбамі, што Старому Сарычу даводзілася выразна паўтараць за ёй, інакш бы ўладар нічога не зразумеў.
Завітваў Пануры Філін, старэйшы пажарнік. Ён запэўніваў, што пажараў нідзе няма і меры супроць узнікнення гэтакіх увесь час прымаюцца.