— Kiu vi estas? — senĉese ŝin demandadis Kandido. — Kiu inspiras al vi tiom da bonkoreco? Kiel mi vin danku?
La bonulino respondis nenion. Vespere ŝi revenis sen kunporti manĝon.
— Iru kun mi, — ŝi diris,— kaj silentu.
Sin apogante je lia brako ŝi piediras kun li proksimume 2 kilometrojn en la kamparon. Ili atingas izolan domon, ĉirkaŭitan per ĝardeno kaj kanaloj. La maljunulino frapas sur pordeton. Oni malfermas; per kaŝita ŝtuparo ŝi kondukas Kandidon en orumitan buduaron, lin sidigas sur brokaĵan kanapon, fermas la pordon kaj foriras. Al Kandido ĉio ĉi tio ŝajnis halucino; lia antaŭa vivo aperis al li kiel terura sonĝo, kaj la nuna momento, kiel sonĝo agrabla.
La maljunulino baldaŭ reaperis; ŝi pene subtenis tremantan virinon de majesta staturo, brilornamitan per juveloj kaj vuale kovritan.
— Demetu la vualon, — diras la maljunulino al Kandido.
La junulo alproksimiĝas; per malaŭdaca mano li levas la vualon. Kia momento! Kia surprizo! Al li ŝajnas, ke li vidas Kunegundon; kaj efektive ŝin li vidis, tio estis ŝi mem. Al li mankas forto, li ne povas eldiri vorton, li falas al ŝiaj piedoj. Kunegundo sinkas sur la kanapon. La maljunulino ŝprucigas sur ilin alkoholaĵon, ili rekonsciiĝas, ili interparolas — unue per interrompataj mallongaj vortoj, interpuŝiĝantaj demandoj kaj respondoj, per ĝemetoj, larmoj, krioj. La maljunulino rekomendas al ili malpli brui, kaj lasas ilin solaj.
— Kiel do, ĉu vi? — ekkriis Kandido. — Vi vivas, mi vin retrovas en Portugalio! Do oni vin ne seksperfortis? Do oni ne tranĉis al vi la ventron, kiel al mi certigis la filozofo Pangloso?
— Nu, fakte, ĉio ĉi tio okazis, — diris la bela Kunegundo. — Sed ne ĉiam oni mortas pro tiaj akcidentoj.
— Ĉu tamen viaj gepatroj estis mortigitaj?
— Tio bedaŭrinde ja veras, — diris Kunegundo plorante.
— Kaj via frato?
— Ankaŭ mia frato estis mortigita.
— Sed kiel vi trafis en Portugalion? Kaj kiel vi eksciis, ke ankaŭ mi estas ĉi tie? Kaj per kia stranga aranĝo vi kondukigis min en ĉi tiun domon?
— Mi ĉion al vi klarigos, — respondis Kunegundo, — sed antaŭe vi rakontu al mi ĉion, kio okazis al vi de post la senpeka kiso, kiun vi donis al mi, kaj la piedbatoj, kiujn vi ricevis.
Kandido respektoplene respondis; kaj, kvankam konsternita li estis, kvankam malforta estis lia voĉo, kvankam ankoraŭ doloretis lia postaĵo, li tre simple rakontis ĉion, kion li spertis de post la momento de ilia disiĝo. Kunegundo levadis la okulojn ĉielen; ŝi larmis pri la morto de la bona anabaptisto kaj de Pangloso; post tio ŝi parolis jene al Kandido, kiu preterlasis neniun ŝian vorton kaj avide ŝin rigardegis.
8. Historio de Kunegundo
— Trankvile mi dormis en mia lito, kiam plaĉis al la Ĉielo sendi bulgarojn en nian belan kastelon Tondrotrunkhejmo; ili pikmurdis miajn patron kaj fraton, kaj dishakis en pecojn mian patrinon. Granda bulgaro, ses futojn alta, vidante ke pro teruro mi svenis, komencis min seksperforti; tio min rekonsciigis, mi kriis, baraktis, mordadis, mi volis elgrati la okulojn de tiu granda bulgaro, ĉar mi ne sciis, ke ĉio okazanta en la kastelo estas sankciita de la kutimo; la perfortulo puŝis tranĉilon en mian flankon kaj faris vundon, kies postsignon mi ankoraŭ portas.
— Hm, tiun postsignon mi esperas vidi, — naive diris Kandido.
— Vi ĝin vidos, — diris Kunegundo; — sed ni iru plu.
— Ni iru plu, — diris Kandido.
La pluon de sia historio ŝi rakontis tiele:
— Eniris bulgara kapitano, li vidis min tute sanganta, kaj la soldato lin ne atentis. Tiu manko de respekto kolerigis la kapitanon kaj li mortigis la kanajlon sur mia korpo. Poste li min bandaĝigis, kaj kondukis kiel militkakiron en sian kazernon. Mi lavadis liajn malmultajn ĉemizojn, mi kuiradis liajn manĝaĵojn. Certe, li opiniis min tre linda, kaj mi ne negos, ke li estis belstatura kaj havis blankan kaj glatan haŭton; cetere ne tre sprita li estis, nek tre klera; oni tuj vidis, ke ne doktoro Pangloso lin edukis.
» Post tri monatoj, perdinte sian monon kaj ŝaton al mi, li min vendis al Don-Isaĥaro,[52] judo kiu negocas en Holando kaj en Portugalio kaj pasie amas virinojn. Tiu judo estis al mi tre afabla, sed li ne povis min venki; lin mi rezistis pli bone ol la bulgaran soldaton. Honorindan personon eblas seksperforti unu fojon, sed ties virton tio plifirmigas. Por akiri mian favoron la judo loĝigis min en ĉi tiu kampara domo. Ĝis tiam mi opiniis, ke sur la tero nenio estas pli bela ol la kastelo Tondrotrunkhejmo; mi eraris.
» Iun tagon ĉe la meso min ekvidis la ĉefinkvizitoro; li multe min rigardadis oblikve kaj avide, kaj sendis al mi diri, ke li bezonas paroli al mi pri sekretaj aferoj. Oni min kondukis en lian palacon; mi sciigis al li mian devenon; li klarigis, ke malkonvenas al mia rango aparteni al izraelido. De lia nomo oni proponis al Don-Isaĥaro transcedi min al la Inkvizitora Moŝto.
» Don-Isaĥaro, kiu estas la bankiero de la Kortego kaj persono influhava, rifuzis. La inkvizitoro lin minacis per ŝtiparumo. Fine mia judo, timigite, faris kontrakton, laŭ kiu la domo kaj mi komune apartenos al ili ambaŭ; ke la judo retenos por si la lundojn, merkredojn kaj la sabatajn tagojn; kaj la inkvizitoro havos la 4 ceterajn semajnotagojn. Jam ses monatojn daŭras tiu konvencio. Ne sen interdisputoj: ĉar ofte malfacilas decidi, ĉu la nokto inter sabato kaj dimanĉo apartenu al la Malnova Testamento aŭ al la Nova. Ĝis nun mi rezistis al ambaŭ; kaj mi supozas, ke tial mi plu estas amata.
» Fine, por forigi la tertreman plagon kaj timigi Don-Isaĥaron, la Inkvizitora Moŝto juĝis konvena aranĝi solenan aŭtodafeon. Min li honoris per invito. Mi ricevis bonegan lokon; inter la diservo kaj la ekzekuto oni disportis al la sinjorinoj refreŝigaĵojn. Verdire mi sentis abomenon, vidante bruli la du judojn kaj la bravan biskajanon edziĝintan al sia baptanino; sed kia estis mia surprizo, mia teruro, mia maltrankvilo, kiam mi vidis en sanbenito kaj sub mitro viron, kies vizaĝo similis tiun de Pangloso! Mi frotis al mi la okulojn, atente rigardante, mi vidis lin pendumata; mi svenis. Apenaŭ rekonsciiĝinte, mi ekvidis vin, ĝisnude malvestitan: tio estis plej alta grado da teruro, da konsterno, da doloro, da malespero. Mi diru al vi puran veron: via haŭto estas eĉ pli blanka kaj havas karnokoloron pli fajnan ol tiu de mia kapitano bulgara. Tia vido duobligis ĉiujn sentojn, kiuj min premŝarĝadis, kiuj min forkonsumadis. Mi ekkriis, mi volis diri: „Haltu, barbaroj!“ — sed la voĉo al mi mankis, kaj miaj krioj estus senutilaj.
» Jam finiĝis via skurĝado, sed plu mi min demandadis: „Kiel povis okazi, ke la aminda Kandido kaj la saĝa Pangloso trafis en Lisbonon, unu por ricevi cent vipobatojn, kaj la alia por esti pendumita laŭ ordono de la inkvizitoro, kies amatino mi estas? Pangloso tre kruele min trompis, asertante ke ĉio statas plej bone.“
» Maltrankviligite, konsternite, jen duonfreneza pro kolero, kaj jen preskaŭ mortanta pro malforteco, mi pensis pri la kruela morto de mia patro, de mia patrino, de mia frato, pri la brutalo de mia malbela bulgara soldato, pri la tranĉilbato kiun li al mi donis, pri mia mallibero, pri mia kuira metio, pri mia bulgara kapitano, pri mia malbela Don-Isaĥaro, pri mia abomena inkvizitoro, pri la pendumo de doktoro Pangloso, pri tiu granda Miserere[53] foburdone kantata dum via skurĝado, kaj precipe pri la kiso, kiun mi donis al vi malantaŭ la faldoŝirmilo en la tago, kiam mi lastafoje vin vidis. Mi laŭdis Dion, kiu revenigis vin al mi tra tiom da elprovoj. Mi ordonis al la maljunulino, ke ŝi zorgu pri vi, kaj konduku vin ĉi tien tuj kiam ŝi povos. Ŝi bonege plenumis mian komision; mi ĝuis la neesprimeblan plezuron revidi vin, aŭdi vin, paroli al vi. Vi probable malsategas; ankaŭ mi havas grandan apetiton; ni komencu per vespermanĝo.
[52]